CZYTELNIA > Niedoskonałości skóry - znamiona, pieprzyki …

    Skóra to bardzo istotny narząd chroniący przed działaniem szkodliwych czynników. Zwykle jej powierzchnia jest gładka, pozbawiona jakichkolwiek nierówności. Czasami jednak mogą pojawiać się na niej charakterystyczne pieprzyki, przebarwienia bądź znamiona. Niektóre z nich występują od urodzenia, zaś inne powstają w wieku dojrzałym. Zmiany mogą mieć różnorodny kształt, wielkość oraz kolor, zwykle są wyraźnie odgraniczone od reszty naskórka. Zazwyczaj takie zmiany naskórka nie są niepokojące, jednak warto je na bieżąco obserwować. Krótkotrwałe zmiany skórne określane są jako wykwity.
    Najczęściej występujące zmiany to znamiona barwnikowe tzw. pieprzyki, piegi. Pieprzyki mają zwykle postać płaskich bądź lekko wypukłych zmian o ciemnym zabarwieniu. Osiągają wielkość od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Powstawanie tych zmian ma w głównej mierze podłoże genetyczne. Wykazują one tendencje do zezłośliwienia, toteż występuje ryzyko wystąpienia czerniaka (nowotwór skóry). Szczególną uwagę należy zwracać na każdą zmianę wyglądu znamiona, jego odbarwienie, zmiany wzrostu bądź pojawienie się otoczki skórnej, bólu czy swędzenia. W takich sytuacjach należy zgłosić się do lekarza, w celu skontrolowania występujących objawów. W przypadku zmian pigmentacyjnych takich jak piegi problem jest złożony, bowiem ze względu na ich genetyczne uwarunkowanie, nie można się ich pozbyć na stałe. Piegi to nieregularne, drobne plamki powstające pod wpływem promieniowania słonecznego, zlokalizowane licznie na skórze twarzy oraz rąk. Jeśli stają się uciążliwe można zastosować środki złuszczające miejscowo, jednak należy je używać ostrożnie gdyż mogą one powodować nierównomierne odbarwienia. Kremy na takiego typu przebarwienia zawierają między innymi sproszkowany kwas mlekowy (alfahydroksykwas), który ma działanie złuszczające. Zwracać uwagę należy na fakt, iż w okresie letnim, kiedy promieniowanie słoneczne jest dość silne piegi mogą się pojawić ponownie. Ważne jest stosowanie kremów na dzień z wysokimi filtrami, na duże słońce nawet SPF 50 jako całkowitą ochronę przeciwsłoneczną.
    Kolejną grupą powszechnie występujących zmian są znamiona łojotokowe czyli inaczej brodawki łojotokowe. Występują głównie u osób starszych toteż zwane są potocznie znamionami starczymi. Powierzchnia ich jest zwykle brodawkowata z tendencją do rogowacenia. Są dość luźno powiązane ze skórą, dlatego też mogą same odpadać. Nie należą do zmian niebezpiecznych, są dość łatwe do usunięcia.
    Zmiany o łagodniejszym charakterze to znamiona naskórkowe. Są zwykle nieco mniejsze oraz lekko wypukłe. Nie mają intensywnego zabarwienia i zazwyczaj nie odznaczają się od sąsiadującej skóry. Zlokalizowane są często w obrębie twarzy, w tym przypadku mając postać defektu kosmetycznego. Często spotykane są również włókniaki wiszące, mające postać miękkich wydłużonych guzków luźno połączonych ze skórą.
    W przypadku każdej zmiany skórnej unikać należy nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Wyjątkowo ostrożne powinny być osoby o jasnej karnacji, jak również osoby w podeszłym wieku. Z wiekiem często na skórze mogą pojawiać się plamy starcze, a ich powstawanie uwarunkowane jest w głównej mierze oddziaływaniem promieni UV. Wynika to z tego, iż większa ilość melanocytów zostaje skupiona w określonym miejscu. Szczególnie uważnie obserwować zmiany powinny osoby, które mają genetyczne uwarunkowania do powstawania różnego rodzaju zmian skórnych.

Niektóre z przyczyn powstawania przebarwień:

 Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV (intensywne opalanie, solarium)
 Nadczynność bądź niedoczynność tarczycy
 Skóra skłonna do zmian zapalnych
 Oddziaływanie substancji o charakterze fotoalergizującym wchodzących w skład niektórych kosmetyków
 Zmiany hormonalne (ciąża, menopauza, kuracje hormonalne, antykoncepcja)
 Schorzenia wątroby

    Wyjątkowo ważna jest regularna kontrola zmian. Każda powinna być sprawdzona przez dermatologa poprzez badanie dermatoskopowe. Badanie to umożliwia mikroskopową analizę znamion barwnikowych w wielokrotnym powiększeniu, co pozwala na skuteczniejszą ocenę. Dzięki odpowiedniemu oświetleniu możliwe jest przyjrzenie się również głębszym warstwom naskórka. Badanie to jest bezpieczne, bezbolesne i nie ma ograniczeń wiekowych. Możliwe jest także zapisanie obrazu w formie elektronicznej, co umożliwia późniejsze porównywanie ewentualnych zmian w kształcie bądź strukturze znamiona.

Niegroźne znamiona barwnikowe odznaczają się następującymi cechami:

 Wyraźnie odgraniczony brzeg
 Zwykle symetryczna budowa
 Średnica dochodząca przeważnie do 10 mm
 Jednolite zabarwienie

Przypadki wymagające oceny dermatoskopowej:

 Zmiana kształtu, struktury, wielkości bądź koloru znamiona
 Znamiona narażone na częste podrażnienia albo skaleczenia, zlokalizowane zwykle w miejscach golonych bądź depilowanych
 Występowanie krwawienia, bólu bądź świądu w obrębie znamienia
 Powstawanie nowych zmian barwnikowych
 Poparzenie słoneczne
 Znamiona narażone na nadmierne działanie promieniowania słonecznego
 Osoby, u których w rodzinie wystąpił przypadek czerniaka

    Zmiany skórne można usunąć dwiema metodami: chirurgiczną albo laserową. Wybór metody uwarunkowany jest specyfiką zmiany zakwalifikowanej do usunięcia. Za pomocą lasera usuwane są między innymi włókniaki, znamiona bądź blizny. Metoda ta wykorzystuje między innymi laser CO2, który pozwala na precyzyjne przecinanie tkanki oraz koagulacje brzegów, tym samym zapobiegając krwawieniu. Zabieg wykonywany jest ze znieczuleniem miejscowym, zaś w przypadku mniejszych zmian znieczulenie nie jest konieczne. Jeśli chodzi o usuwanie zmian pigmentowych odbiorcą promieniowania laserowego jest melanina, czyli naturalny barwnik występujący w skórze oraz włosach. Melanina pochłania energię świetlną, która następnie zamieniana jest na ciepło co w efekcie prowadzi do zwiększenia temperatury w tych komórkach, powodując ich zniszczenie. Drugim sposobem usuwania znamion jest metoda wycięcia chirurgicznego. Wycinanie następuje wraz z fragmentem zdrowej skóry. Umożliwia to wykonanie badania histopatologicznego, którego nie można przeprowadzić po usunięciu za pomocą lasera. Zabieg wykonywany jest w miejscowym znieczuleniu. Rana po wycięciu jest zszywana bądź nakleja się na nią plaster chirurgiczny, a następnie zabezpieczana jest jałowym opatrunkiem. Do pielęgnacji warto zastosować odpowiednie kremy z dodatkiem silikonu tak, aby gojenie przebiegało w sposób prawidłowy. Po wykonanym zabiegu należy unikać ekspozycji na promieniowanie słoneczne, zaś gdy skóra jest w trakcie gojenia nie powinno się wykonywać masaży, gorących kąpieli oraz ćwiczeń fizycznych przez okres co najmniej 5 dni.
    Warto pamiętać, iż wraz ze wzrostem liczby znamion, wzrasta ryzyko powstania czerniaka, dlatego też trzeba zabezpieczać dane miejsca przed nadmiernym działaniem promieniowania ultrafioletowego. Czerniak jest jednym z najbardziej złośliwych nowotworów. Najczęściej dotyczy on populacji rasy białej narażonej na silne działanie promieniowania UV. Czerniak tworzy się z melanocytów czyli komórek barwnikowych skóry, dlatego pojawia się głównie w miejscach gdzie są zgrupowane. W pierwszym etapie zlokalizowany jest na skórze, w kolejnej fazie następują przerzuty do głębszych tkanek, a w tym stadium jest wyjątkowo trudny do leczenia. Jeśli zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznany, to leczenie przyniesie pożądany efekt. Czerniak występuje często w postaci guzowatej mając postać lekkiego zgrubienia na skórze, przypomina wyglądem dużego pieprzyka. Leczenie odbywa się poprzez wycięcie chirurgiczne wraz z usunięciem marginesu zdrowej skóry, zwykle usuwa się również okoliczne węzły chłonne nawet wówczas gdy nie były zajęte przez komórki nowotworowe. Kolejnym krokiem jest rozpoznanie histologiczne czerniaka a dopiero po jego wykonaniu wdraża się odpowiednie leczenie dostosowane do stopnia zaawansowania.

Magdalena Burian
dermokonsultantka
data publikacji: 2013

Piśmiennictwo:
Kaszuba A., Dermatologia – diagnostyka różnicowa, Urban & Partner, Wrocław 2009 r.
Jacek Arct, Katarzyna Pytkowska, Kosmetyka. Podręcznik do nauki zawodu, Kraków 2009 r.