CZYTELNIA > Osteoporoza - choroba kości

Definicja Światowej Organizacji Zdrowia głosi: „Osteoporoza jest uogólnioną chorobą metaboliczną kości, charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością”. Mniej naukowo oznacza to, iż jest to choroba wszystkich kości szkieletowych powodująca ich osłabienie i sprawiająca, że mogą łatwo ulec złamaniu. Powstaje ona na skutek przewagi procesu niszczenia kości nad ich tworzeniem. Podstawą rozpoznania osteoporozy jest badanie densytometryczne. Za najbardziej optymalne uznaje się badanie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa oraz szyjki kości udowej.

Kto zagrożony jest osteoporozą?
 

Według obiegowej opinii są to starsze kobiety, ale nie jest to cała prawda.
Na osteoporozę narażeni są:
- kobiety w wieku poprzekwitaniowym
- starsi mężczyźni
- niekiedy młodzi ludzie (ze współistniejącymi poważnymi chorobami)
- kobiety w ciąży i karmiące piersią
- bardzo szybko rosnące dzieci.
Optymalną masę kostną osiągamy ok. 30-tego roku życia; w wieku ok. 50 lat masy kostnej zaczyna nam powoli ubywać, kości zaczynają się odwapniać, a w konsekwencji wzrasta ryzyko złamań.
 

Czynniki ryzyka osteoporozy:
 

- rodzinna skłonność do występowania osteoporozy
- menopauza przed 45-tym rokiem życia
- utrzymujące się zaburzenia miesiączkowania w każdym wieku kobiety
- niedobór androgenów (testosteronu) u mężczyzn
- wątła budowa i niska masa ciała
- długotrwała kortykosteroidoterapia
- wiek powyżej 65 lat
- czynniki środowiskowe (nieruchliwy tryb życia, niedobór wapnia w diecie, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu i kawy).
 

Zapobieganie osteoporozie
 

Ma ono znaczenie u osób w młodszym wieku (w myśl przysłowia: „Czym skorupka za młodu...”). Podstawowe jego elementy to:
- wzmożenie aktywności fizycznej (spacery, uprawianie ćwiczeń) - ruch z odpowiednim obciążeniem ma duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju i zachowania masy kostnej
- ograniczenie nadmiernego spożycia alkoholu
- zaprzestanie palenia tytoniu
- codzienne spożycie (pokarm + suplementacja) ok. 1200mg wapnia i ok. 400-800 j.n. witaminy D.
Najważniejszym minerałem kostnym jest wapń. Dzienna średnia podaż wapnia wynosi ok. 1000mg; w niektórych grupach ludności powinna być jednak zwiększona, np.:
- kobiety po menopauzie – 1200mg
- kobiety ciężarne – 1500mg
- matki karmiące – ok. 2000mg.
Przy suplementacji należy zwrócić uwagę na rzeczywistą zawartość wapnia (w formie zjonizowanych Ca++) w danym preparacie np.:
- 1g węglanu wapnia odpowiada 400mg Ca++
- 1g laktoglukonianu wapnia odpowiada 129mg Ca++
- 1g glukonianu wapnia odpowiada 89 Ca++.
Węglan wapnia ma najwięcej wapnia zjonizowanego, ale niektórzy pacjenci w trakcie przyjmowania go mogą uskarżać się na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – odbijania i zaparcia.
 

Leczenie
 

W leczeniu osteoporozy stosowane są leki z różnych grup i o różnych mechanizmach działania:
1. Leki hormonalne
Stosowanie estrogenów w okresie przekwitania zapobiega zmniejszaniu masy kostnej. Rozpoczęcie terapii po 65-tym roku życia jest również skuteczne – zwiększa masę kostną o 5-10%. Przewlekłe stosowanie estrogenów może powodować poważne działania niepożądane (zakrzepica żylna, prawdopodobne zwiększenie ryzyka raka sutka).
2. Bifosfoniany
Leki te mają wysoką skuteczność w leczeniu osteoporozy. Działają one także synergistycznie z estrogenami. Bifosfoniany nie powinny być stosowane u chorych ze schorzeniami górnego odcinka przewodu pokarmowego, a także u chorych leżących.
3. Kalcytonina
Stosowana jest ona w postaci injekcji oraz aerozolu donosowego. Podawana jest osobom, które nie mogą bądź nie chcą być leczone hormonalną terapią zastępczą ani bifosfonianami, jest jednak od nich nieco mniej skuteczna.
 

Znaczenie diety w profilaktyce i leczeniu osteoporozy
 

Wchłanianie i biodostępność wapnia zwiększają: witamina D, niskie pH, aminokwasy zasadowe, laktoza, kwasy organiczne, sole żółciowe, magnez. Przyswajalność wapnia zmniejszają natomiast: kwas szczawiowy, wyższe pH, nadmiar tłuszczów, białka, sodu oraz fosforanów. Ujemny bilans wapniowy związany jest także z nadmiernym wydalaniem z moczem pod wpływem diety bogatosodowej, bogatobiałkowej, nadmiernego spożycia alkoholu oraz kawy. Z kolei zbyt duża podaż wapnia niekorzystnie zmniejsza wchłanianie magnezu, żelaza, cynku, zaburza syntezę witaminy K oraz może spowodować kamicę nerkową.
Oprócz wapnia drugim ważnym składnikiem diety jest witamina D – 80% ustrojowych zasobów tej witaminy pochodzi z syntezy skórnej (wystarczy 15-minutowa ekspozycja skóry na światło słoneczne).
 

Wpływ alkoholu, kofeiny oraz tytoniu na tkankę kostną:
- kofeina – zwiększa wydalanie wapnia i magnezu z moczem
- palenie papierosów – prowadzi do przedwczesnego niedoboru estrogenów oraz przyspiesza menopauzę o 1,2 do 5 lat
- nadmierne spożycie alkoholu – hamuje jelitowe wchłanianie wapnia, zwiększa także wydalanie wapnia i magnezu z moczem, zaburza metabolizm witaminy D oraz prowadzi do niedoboru hormonów – estrogenów i testosteronu.
Sama dieta nie wystarczy, aby wyleczyć się z osteoporozy, ale jest jej ważnym elementem.
 

Publikacja artykułu: 2003