CZYTELNIA > Nie taka etykieta straszna, czyli co powinniśmy wiedzieć o kupowanych produktach spożywczych

Dietetyk radzi

    Głównym źródłem informacji o produkcie spożywczym jest dołączona do niego etykieta. Etykiety są opracowywane przez producenta produktów, który wiadomo, że chce przekonać konsumenta, iż to właśnie jego produkt jest lepszy niż inne konkurencyjne oraz posiada różne pozytywne właściwości. Aby ograniczyć ukrywanie przez producentów niekoniecznie korzystnych informacji o produkcie oraz zmusić ich do podania informacji pełnych i zrozumiałych, zostały stworzone specjalne przepisy regulujące zasady i formy znakowania żywności.
 

    W Polsce zasady znakowania produktów spożywczych określone są w „Ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 r.”, w „Ustawie o jakości handlowej artykułów rolno – spożywczych z dnia 21 grudnia 2000 r.” oraz w „Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania środków spożywczych z dnia 10 lipca 2007 r.”.

    Na opakowaniu jednostkowym każdego środka (produktu) spożywczego muszą się znaleźć co najmniej następujące informacje:

• nazwa środka spożywczego,
• składniki występujące w środku spożywczym łącznie z substancjami dodatkowymi,
• data minimalnej trwałości albo termin przydatności do spożycia,
• sposób przygotowania lub stosowania, jeżeli brak tej informacji mógłby spowodować niewłaściwe postępowanie ze środkiem spożywczym,
• dane identyfikujące producenta tj. osobę, która produkuje lub paczkuje środki spożywcze bądź wprowadza środki spożywcze do obrotu lub miejsce, źródło pochodzenia produktu,
• zawartość netto lub liczba sztuk opakowanego środka spożywczego,
• warunki przechowywania, jeżeli oznakowanie środka spożywczego zawiera informacje o terminie przydatności do spożycia oraz w przypadku, gdy jakość środka spożywczego w istotny sposób zależy od warunków przechowywania,
• partia produkcyjna, oznaczająca określoną ilość środka spożywczego wyprodukowanego, przetworzonego lub zapakowanego praktycznie w takich samych warunkach, numer partii produkcyjnej może być poprzedzony literą L,
• klasa jakości handlowej, jeśli została ustalona lub inny wyróżnik jakości handlowej, gdy wynika on z odrębnych przepisów,
• weterynaryjny numer identyfikacyjny, który nadawany jest przez powiatowego lekarza weterynarii zakładom lub podmiotom produkującym produkty pochodzenia zwierzęcego.

    Niektóre produkty wymagają jeszcze bardziej szczegółowych oznaczeń na etykiecie. Zaliczamy do nich środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, suplementy diety, żywność ekologiczną, żywność napromieniowaną, naturalne wody mineralne, źródlane i stołowe, żywność genetycznie zmodyfikowaną, środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego.

    Warto wiedzieć, że producent nie ma obowiązku znakowania wszystkich produktów wartością odżywczą. Obowiązek ten istnieje tylko w odniesieniu do środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego.
    W odniesieniu do środków powszechnie spożywanych, jeżeli deklarowane jest tzw. oświadczenie żywieniowe, to pod tym pojęciem należy rozumieć każdą informację również reklamową, która stwierdza, daje do zrozumienia lub sugeruje, że dany produkt ma szczególne właściwości odżywcze, np. ma obniżony poziom cholesterolu, jest mało kaloryczny (light), ma obniżoną zawartość cukru czy tłuszczu itp.

Data minimalnej trwałości, termin przydatności do spożycia

    Data minimalnej trwałości to data, do której prawidłowo przechowywany środek spożywczy zachowuje swoje właściwości; data powinna być poprzedzona określeniem „najlepiej spożyć przed” albo „najlepiej spożyć przed końcem”.
    Termin przydatności do spożycia jest to termin po upływie, którego środek spożywczy traci przydatność do spożycia; termin ten jest podawany w przypadku środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie, łatwo psujących się; data powinna być poprzedzona określeniem „należy spożyć do”.

    Obowiązek znaczenia „datą minimalnej trwałości” albo „terminem przydatności do spożycia” nie dotyczy następujących środków spożywczych: świeżych, nieobranych i nierozdrobnionych owoców oraz warzyw; wyrobów winiarskich; napojów o zawartości alkoholu powyżej 10% objętości; cukru (z wyjątkiem lukru); octu; soli (z wyjątkiem jodowanej); gumy do żucia; wyrobów cukierniczych; produktów piekarskich i ciastkarskich (do spożycia w ciągu 24h); napojów bezalkoholowych, nektarów, jeżeli ich ilość w pojedynczym opakowaniu wynosi więcej niż 5 litrów oraz pojedynczych porcji lodów.

Substancje dodatkowe do żywności
    Substancja dodatkowa do żywności oznacza substancję, która nie jest osobno spożywana jako żywność, nie jest składnikiem żywności, ale jest celowo użyta w procesie produkcji, przetwarzania, przygotowywania, pakowania, przewozu i przechowywania żywności. Do głównych zastosowań substancji dodatkowych należą zapewnienie bezpieczeństwa i jakości zdrowotnej, poprawa jakości przechowywania lub utrzymania wartości odżywczej oraz ułatwienie przygotowania żywności. Substancje dodatkowe mają ważne znaczenie oraz są potrzebne, aby żywność była bezpieczna, zdrowsza i dostępna.
    Obecnie stosowanie dodatków do żywności jest ściśle regulowane i podlega systematycznej ocenie dotyczącej ich bezpieczeństwa. Dozwolone dodatki do żywności są kwalifikowane do kilku kategorii w zależności od spełnianej przez nie funkcji. Każda substancja dodatkowa ma swoją specyficzną nazwę i numer. Większość z tych nazw zaczyna się od litery E (jest to tzw. „Lista E”, czyli spis chemicznych dodatków do żywności, które zostały uznane przez wyspecjalizowane instytucje Unii Europejskiej za bezpieczne i dozwolone do użycia. Nazwa pochodzi od kontynentu – Europy.).
Warto zapamiętać oznaczenia dodatków do żywności:

• E100 – substancje barwiące (barwniki),
• E200 – konserwanty,
• E300 – substancje przeciwutleniające i regulatory kwasowości,
• E400 – emulgatory, zagęszczacze i substancje żelujące.

Informacja o wartości odżywczej
    Na etykietach produktów spożywczych mamy umieszczoną tzw. wartością odżywczą, która pozwala konsumentowi zrozumieć, w jaki sposób korzystać z produktów, aby zachować dobry stan zdrowia. Etykiety pozwalają nam dowiedzieć się, czy dany produkt spożywczy spełnia nasze wymagania żywieniowe, czy też nie. Od producentów żywności wymagane jest oznaczanie ilości energii na ich produktach tzn. na opakowaniu powinna być informacja, ile kalorii mają dane produkty, co ma pomóc konsumentom w kontroli ilości spożywanych kalorii. Wartość energetyczna żywności jest zwykle podawana na etykietach dla 100g produktu oraz dla całej zawartości opakowania.
    Nowym sposobem jest system znakowania żywności informacjami o procentowym Wskazanym Dziennym Spożyciu (GDA). Jest on łatwym do zrozumienia i szybkim sposobem informującym o wartości odżywczej produktu. Proste i dobrze widoczne symbole graficzne w połączeniu z informacją o rodzaju i ilości podstawowych składników odżywczych zawartych w danej porcji produktu lub produkcie, pomagają konsumentowi we właściwym oraz dopasowanym do jego stylu życia, codziennym wyborze produktów żywnościowych.
    Warto zapamiętać, że zalecana dzienna wartość spożywanych kalorii dla kobiet to 2000 kcal na dobę a dla mężczyzn 2500 kcal na dobę.

    Środek spożywczy musi być oznaczony w sposób zrozumiały dla konsumenta, czyli powinien mieć wyraźne, czytelne i nieusuwalne napisy umieszczone w widocznym miejscu. Musi być oznakowany w języku polskim. Nazwa, pod którą środek spożywczy jest wprowadzony do obrotu, nie może być zastąpiona znakiem towarowym, nazwą marki ani nazwą handlową (wymyśloną).

Julia Podlipniak

Publikacja artykułu: czerwiec 2011