CZYTELNIA > Na pomoc krwi, czyli zrozumieć anemię

Niedokrwistość, dzięki swojej łacińskiej nazwie potocznie nazywana anemią, jest zespołem objawów chorobowych diagnozowanych na podstawie niższej od normy wartości hemoglobiny i erytrocytów.

Objawy anemii
Objawy anemii, jakie można zaobserwować u chorych osób to m.in.:
• osłabienie, zmęczenie,
• senność,
• bladość skóry i błon śluzowych,
• zawroty i bóle głowy,
• kołatanie serca,
• kruchość i wypadanie włosów,
• miękkie i rozwarstwiające się paznokcie,
• spadek sprawności fizycznej,
• ból, pieczenie i wygładzenie języka,
• pękające kąciki ust.

Diagnostyka
Podstawą diagnostyki w przypadku anemii jest wykonanie badania morfologii krwi tj. określenie liczby erytrocytów (RCB), poziomu hemoglobiny we krwi (Hb) oraz hematokrytu (HCT). Normy są oczywiście uzależnione od płci i wieku.

Badanie                                      Normy dla dorosłej kobiety                      Normy dla dorosłego mężczyzny
Liczba erytrocytów                       4,2-5,4 x 1012/l                                       4,7-6,1 x 1012/l
Hemoglobina                               11,5-16,0 g/dl (7,2-10,0 mmol/l)                 12,5-18,0 g/dl (7,8-11,3 mmol/l)
Hematokryt                                 37-47 %                                                  45-52%

Hematokryt jest stosunkiem ilościowym pomiędzy objętością krwinek czerwonych a pełną krwią, jest to więc odsetek objętości krwi zajmowany przez krwinki czerwone.
Erytrocyty (krwinki czerwone) są składnikiem morfotycznym krwi. Są wytwarzane w szpiku kostnym w procesie zwanym erytopoezą. Hormonem odpowiedzialnym za stymulacje różnych etapów wytwarzania czerwonych krwinek jest erytropoetyna. Prawidłowe erytrocyty są okrągłymi, dwuwklęsłymi komórkami, nie dzielą się, nie mogą pełnić normalnych funkcji komórkowych. Nie posiadają także mechanizmów, które mogłyby naprawiać powstające w nich uszkodzenia, dlatego po ok. 120 dniach życia ulegają zniszczeniu, głownie w śledzionie. Organizm musi zatem nieustannie produkować nowe erytrocyty tak, aby zastępowały one stopniowo te, które uległy degradacji.
Do prawidłowego tworzenia krwinek czerwonych w organizmie niezbędny jest m.in. prawidłowy poziom stężenia żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego. Atom żelaza, jest składnikiem hemoglobiny (Hb), odpowiada za jej prawidłowe funkcjonowanie, czyli wiązanie tlenu. Hemoglobina jest białkiem, czerwonym barwnikiem krwi, który jest składnikiem erytrocytu.

Przyczyny anemii
Skutkiem anemii jest obniżona zdolność przenoszenia przez organizm tlenu z płuc do tkanek i narządów. Wśród niedokrwistości wyróżniamy niemal 100 różnych typów, które ze względu na zróżnicowane przyczyny pojawienia się choroby można pogrupować w trzy główne grupy:
• niedokrwistości pokrwotoczne,
• niedokrwistości związane z upośledzonym wytwarzaniem erytrocytów,
• niedokrwistości związane ze skróconym życiem czerwonych krwinek.
W niniejszym artykule zostaną przybliżone najczęściej spotykane typy niedokrwistości.

Typy niedokrwistości
Niedokrwistości, które są wynikiem nieprawidłowego wytwarzania erytrocytów, związane są z niewystarczającą podażą substancji potrzebnych w erytropoezie. Wyróżniamy tu:
• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego,
• niedokrwistość z niedoboru witaminy B12,
• niedokrwistość z niedoboru miedzi.
Anemia spowodowana niedoborem żelaza jest najczęściej spotykaną niedokrwistością. Mimo pozornie zdrowej i urozmaiconej diety można dostarczać zbyt mało żelaza do organizmu. Osobami szczególnie narażonymi na niedobory żelaza są dzieci, kobiety z powodu obfitych krwawień w cyklach miesiączkowych, kobiety w ciąży, kobiety po menopauzie i mężczyźni powyżej 50 roku życia, gdzie przyczyną przewlekłego krwawienia mogą być polipy jelita grubego bądź też jego nowotwory. Warto podkreślić jak ważny jest prawidłowy poziom żelaza w przypadku kobiet ciężarnych. Jest ono niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania mózgu dziecka. Jego niedobór w okresie płodowym i niemowlęcym może prowadzić do niedorozwoju umysłowego i fizycznego.
Produktami spożywczymi bogatymi w żelazo są m.in.: chude czerwone mięso, podroby, ryby, ostrygi, zielone warzywa, groch, płatki śniadaniowe. Wchłanianie żelaza przez organizm człowieka z produktów roślinnych jest znacznie mniejsza niż z mięsnych. Przyswajanie żelaza zmniejszają sole wapnia, fosforu, mleko, sery, herbata i kawa. Natomiast czynnikiem zwiększającym wchłanianie jest witamina C.
W przypadku zdiagnozowanej anemii sama prawidłowo skomponowana dieta nie jest wystarczająca. Niezbędne jest wtedy podawanie żelaza w postaci doustnych preparatów. Preparaty dostępne bez recepty to m.in.: Biofer (żelazo organiczne), Ascofer, Olimp Chela-Ferr, Floradix, FerroFit, Żelazo z witaminą C. Preparaty żelaza powinny być zażywane między posiłkami. Bardzo korzystne jest popijanie tabletek sokiem pomarańczowym lub innym zawierającym dużo witaminy C, która zwiększa jego przyswajalność przez organizm. Wzrost stężenia hemoglobiny jest obserwowany po około miesiącu od momentu zaczęcia przyjmowania preparatów z żelazem. Terapię zazwyczaj kontynuuje się jeszcze przez okres ok. pół roku od momentu ustabilizowania się poziomu hemoglobiny we krwi.
Przyczyną anemii może być także niedobór witaminy B12 oraz kwasu foliowego prowadzący do anemii megaloblastycznej. Witaminy te biorą udział w wielu procesach metabolicznych organizmu, syntezie DNA i RNA, są czynnikami warunkującymi dojrzewanie erytrocytów.
Witamina B12 występuje w produktach wyłącznie pochodzenia zwierzęcego, takich jak: wątroba, nerki, serce, chude mięso, ryby, skorupiaki, sery, jaja. Bogatym jej źródłem jest także mleko, które zawiera także duże ilości wapnia, poprawiającego wchłanianie witaminy B12. Niedobór witaminy B12, oprócz objawów hematologicznych, może się także manifestować objawami neurologicznymi i psychiatrycznymi (parastezje palców dłoni i stóp, niepewność chodu, zaburzenia poznawcze, zaburzenia zachowania, apatia, drażliwość i inne). Niedobór tej witaminy jest spotykany u osób stosujących dietę wegańską, anorektyków, a także u alkoholików. Źródłem witaminy B12 – oprócz pożywienia – mogą być także suplementy diety dostępne w aptekach bez recepty np. Witamina B12 Naturell.
Bogatym źródłem kwasu foliowego są ciemnozielone i pomarańczowe warzywa (sałata, kapusta, brokuły, brukselka). Występuje on również w owocach (pomarańcze, banany), żółtku jaja, wątrobie, pszenicy. Kwas foliowy dostępny jest także w postaci tabletek w profilaktycznej dawce 0,4 mg (przykłady preparatów: Folik, Kwas foliowy 400µg, Folacid).
Drugą, po niedoborze żelaza najczęściej spotykaną przyczyną niedokrwistości są przewlekłe choroby: niewydolność nerek, marskość wątroby, nowotwory, zakażenia, kolagenozy, choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego i choroby autoimmunologiczne. Leczenie anemii w tym przypadku zaczyna się od prawidłowego leczenia podstawowej jednostki chorobowej i podawania preparatów stymulujących erytropoezę (proces wytwarzania czerwonych krwinek).

Profilaktyka
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że na niedobór żelaza w organizmie cierpi ok. 600-700 milionów ludzi na świecie. Dodając jeszcze do tego niedokrwistości powstałe w wyniku innych czynników patogenetycznych widzimy jak duża jest skala tego problemu.
Profilaktyką anemii powinna być urozmaicona i bogata w składniki odżywcze dieta oraz odpowiednia suplementacja składników mineralnych i witamin dobrana do potrzeb i wieku. Nie można także zapomnieć o podstawowych badaniach krwi, które każdy z nas powinien wykonywać minimum raz w roku.

mgr farm. Agnieszka Gęca

Data publikacji: 2010 r.

Literatura:
1. Farmakodynamika pod redakcją W. Jańca i J. Krupińskiej, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 1999
2. www.eufic.org.
3. www.badaniamedyczne.fm.interia.pl