Chemia jest dziedziną nauki, która na każdym kroku towarzyszy naszemu życiu. Ocieplamy domy niepalnymi wełnami, jeździmy samochodami na wysokooktanowe paliwo, używamy biodegradowalnych kosmetyków, stosujemy leki poprawiające nasze zdrowie, konserwujemy żywność. Niestety, ilość tych substancji rośnie nieproporcjonalnie do możliwości działania głównego organu detoksykacyjnego człowieka – wątroby. To właśnie w tym narządzie odbywa się większość reakcji neutralizacji szkodliwych substancji, jakie wprowadzamy do naszego organizmu. Pamiętać należy przy tym, że są to niezwykle delikatne i czułe procesy biochemiczne. Zbyt duże oczekiwania jakie stawia nasz organizm przed wątrobą mogą prowadzić do wystąpienia jej niewydolności, która może mieć przebieg ostry – szybki lub powolny, czyli przewlekły.

Niewydolność wątroby

    Ostra niewydolność wątroby oznacza drastyczne pogorszenie jej czynności w czasie do 8 tygodni od początku schorzenia, a u jej podstaw leżą najczęściej zakażenia wirusowe, pasożytnicze (toksoplazma), toksyczne (muchomor sromotnikowy), bądź chemiczne (leki). Stan taki jest na ogół odwracalny, jednak w niektórych przypadkach konieczna jest hospitalizacja chorego połączona z zabiegiem chirurgicznym. Przewlekła niewydolność wątroby jest stanem znacznie częściej spotykanym, przybierającym postać najczęściej zapalenia, marskości, stłuszczenia, zwłóknienia lub uszkodzenia alkoholem. Niestety problem przewlekłej niewydolności wątroby narasta powoli, a jego objawy są mało charakterystyczne. Należą do nich m.in.: złe samopoczucie, osłabienie, brak apetytu, ból i uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej (1). Choroba ta wymaga długiego leczenia środkami, które paradoksalnie mogą prowadzić do dalszej degradacji funkcjonalnej tego narządu (2).

Dobroczynne działanie ostropestu plamistego

    W tych wskazaniach alternatywną metodą wsparcia pracy wątroby – największego narządu ludzkiego organizmu, pozbawioną działań niepożądanych jest stosowanie ziół. Gama roślin oddziałujących na układ pokarmowy jest niezwykle szeroka. W schorzeniach wątroby jednym z ziół zasługujących na największą uwagę jest ostropest plamisty. Ostropest to roślina jednoroczna, z rodziny astrowatych, taksonomicznie blisko spokrewniona ze słonecznikiem, którą możemy spotkać w stanie naturalnym w środowiskach ruderalnych. Najliczniej występuje w basenie Morza Śródziemnego, zaś krajowe plantacje zlokalizowane są w Wielkopolsce i na Kujawach. Ostropest charakteryzuje się białymi plamami na ostro rozgałęzionych liściach. Substancją aktywną rośliny jest silimaryna, której mechanizm działania opiera się na stabilizacji membran komórek wątrobowych i blokowaniu łączenia się toksyn z komórką. Ponadto silimaryna wpływa stymulująco na kwas rybonukleinowy (RNA) zawarty w rybosomach, powodując wzrost syntezy białek w hepatocytach (3). Ten niezwykle złożony mechanizm oddziaływania silimaryny na wątrobę stał się przedmiotem licznych obserwacji klinicznych, które potwierdziły skuteczność rośliny w procesie ochrony i regeneracji komórek wątroby.

    Jednym z czynników niewydolności wątroby mogą być przewlekle przyjmowane leki. Badaniem, które potwierdziło zmniejszenie efektów ubocznych długotrwale stosowanych leków była randomizowana, kontrolowana placebo obserwacja dotycząca wpływu kartyny – preparatu stosowanego w leczeniu choroby Alzheimera – u 23 pacjentów. Badanie to wykazało wyraźne zmniejszenie objawów żołądkowo-jelitowych występujących po podaniu tego specyfiku – przy jednoczesnym utrzymaniu parametrów wątrobowych na stałym poziomie (ASPAT, ALAT) (4). W innej obserwacji, dokonanej na grupie 29 osób przyjmujących leki przeciwgruźlicze uzyskano nawet spadek wartości tych parametrów (5). Ciekawostkę stanowi fakt, iż poprawa parametrów wątrobowych może prowadzić do zmniejszenia dotychczasowej dawki stosowanych leków. Wykazano to podczas dwunastomiesięcznej obserwacji osób chorych jednocześnie na marskość wątroby i cukrzycę, u których dołączenie do prowadzonego leczenia silimaryny nie tylko zmniejszyło wartość stężenia cukru we krwi na czczo i po jedzeniu oraz w moczu, ale także doprowadziło do znacznego zmniejszenia dawki przyjmowanej insuliny (6). Bardzo wiele obserwacji silimaryny dotyczy jej wpływu na proces regeneracji komórek w marskości wątroby, zwłaszcza poalkoholowej. Na uwagę zasługuje randomizowane badanie kontrolowane placebo z udziałem 170 pacjentów cierpiących na to schorzenie, którzy przyjmowali tę substancję przez 41 miesięcy. Z badania tego wynika bowiem, iż silimaryna znacząco przedłuża życie pacjentów, co jest najważniejszym wnioskiem – punktem końcowym, prowadzonej obserwacji. W innym badaniu, przeprowadzonym na grupie 116 chorych – już po 3 miesiącach stosowania silimaryny zaobserwowano poprawę parametrów aminotransferaz, co świadczy o polepszeniu zdolności czynnościowej wątroby (7). Reasumując – w badaniach tych wykazano nie tylko niezwykle silne działanie substancji aktywnej zawartej w ostropeście, ale także relatywnie szybkie jej działanie, co skutkowało normalizacją pracy wątroby, nawet w przypadku współistnienia u pacjentów innych przewlekłych schorzeń.
    Niewątpliwie korzystne działanie zaobserwowano także w procesie suplementacji silimaryną w przebiegu wirusowego zapalenia wątroby, jednak z uwagi na różnorodność etiologiczną tego schorzenia oraz trudności w doborze grupy ochotników z podobnym stadium rozwoju choroby postuluje się przeprowadzenie dalszych obserwacji celem potwierdzenia skuteczności stosowania tej substancji w przebiegu powyższych chorób. Najnowsze doniesienia przedstawione na podstawie badań in vitro i nielicznych in vivo mogą świadczyć także o możliwości stosowania silimaryny w przebiegu leczenia niektórych postaci nowotworów (zwłaszcza wątroby), celem zmniejszenia efektów ubocznych stosowanej terapii z jednej strony i zwiększenia efektywności jej stosowania – z drugiej.

    Pomimo faktu, że właściwości ostropestu i silimaryny znane są od wieków, nadal pojawiają się nowe wskazania terapeutyczne dla tej rośliny. Skuteczność i siła działania przy wysokim poziomie bezpieczeństwa stosowanej suplementacji ostropestem była znana dawniej, ale także obecnie jest wykorzystywana w grupie osób pragnących poprawić funkcjonowanie wątroby. O wyjątkowych właściwościach tej rośliny może świadczyć także fakt, iż w niektórych krajach zasłużył on sobie na nazwę „ziela Marii Dziewicy”. Pamiętajmy więc o ostropeście plamistym w przypadku problemów wątrobowych, ponieważ stanowi on swoistą metodę detoksykacyjną dla naszego organizmu.
 

Artykuł sponsorowany

Materiały informacyjne
Zakładów Farmaceutycznych „COLFARM” S.A.,
ul. Wojska Polskiego 3, 39-300 Mielec

Publikacja artykułu: wrzesień 2014

Piśmiennictwo:
1. http://www.pfm.pl/baza_chorob/choroby-ukladu-pokarmowego/gdy-watroba-cho...
2. Wywiad z prof. dr hab. med. Janem Hasikiem, Kunze O., „MOJE ZDROWIE”, 1998.
3. Morazzoni P., Bombardelli E., Fitoterapia, nr 66/1995.
4. Allain H., Schück S., Lebreton S., Aminotransferase levels and silymarin in de novo tacrine-treated patients with Alzheimer’s disease. Dement Geriatr Cogn Disord., 1999, 10:181-185.
5. Comelli M.C., Mengs U., Schneider C. et al., Toward the definition of the mechanism of action of silymarin: activities related to cellular protection from toxic damage induced by
chemotherapy. Integr Cancer Ther., 2007, 6: 120-129.
6. Velussi M., Cernigoi A.M., De Monte A., et al., Long-term (12 months) treatment with an anti-oxidant drug (silymarin) is effective on hyperinsulinemia, exogenous insulin need and malondialdehyde levels in cirrhotic diabetic patients. J Hepatol., 1997, 26: 871-879.
7. Trinchet J.C., Coste T., Levy V.G. et al., Treatment of alcoholic hepatitis with silymarin.
A double-blind comparative study in 116 patients. Gastroenterol Clin Biol. 1989, 13: 120-124.