Cieknący katar, swędzące oczy, uporczywy kaszel, wysypka, bóle brzucha, wzdęcia, biegunki a nawet wstrząs anafilaktyczny – alergia może mieć bardzo różne oblicze i chociaż szerokiemu gronu osób szczególnie uprzykrza życie na wiosnę, nie zawsze związana jest z sezonowym pyleniem roślin.

    Alergią nazywamy sytuację, kiedy organizm błędnie identyfikuje de facto nieszkodliwy czynnik (alergen), reaguje na niego nadwrażliwością i wytwarza przeciwko niemu przeciwciała oraz stan zapalny. Według najnowszych statystyk, co drugi Polak jest uczulony na najbardziej powszechne alergeny (roztocza, trawy, brzoza), a alergia częściej dotyka mieszkańców miast niż osoby żyjące na wsi. Pod względem częstości występowania objawów alergicznych Polska zajmuje niestety jedno z czołowych miejsc na świecie. Obecnie prowadzone są na szeroką skalę badania kliniczne, które mają dać odpowiedź na pytanie czy alergii można zapobiegać. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia, jako profilaktykę alergii, zaleca się karmienie niemowląt minimum do 6 miesiąca życia wyłącznie mlekiem matki, a następnie ostrożne wprowadzanie kolejnych grup pokarmów i kontynuację karmienia piersią jak najdłużej. Ponadto, ostatnio prowadzone są również badania mające na celu wykazanie czy przyjmowanie probiotyków (tzw. „dobrych bakterii”) ma wpływ na złagodzenie lub zapobieganie alergii.
    Alergia to problem bardzo złożony, który klasyfikujemy na typy, ze względu na komórki biorące udział w reakcji nadwrażliwości. Typ I charakteryzuje się natychmiastową reakcją, występującą już po 20 do 60 minutach od kontaktu z alergenem; jest to nadwrażliwość zależna od przeciwciał. Ten typ alergii związany jest z wytwarzaniem „pamięci immunologicznej” – oznacza to, iż każdy kolejny kontakt z tym samym alergenem wywołuje coraz silniejszą reakcję organizmu. Najbardziej niebezpiecznym objawem alergii typu I jest wstrząs anafilaktyczny, który może prowadzić do śmierci osoby uczulonej, jeżeli na czas nie zostanie udzielona skuteczna pomoc medyczna. Do innych objawów alergii typu I należą astma, atopowe zapalenie skóry, katar sienny czy alergie pokarmowe. Typ II alergii, inaczej reakcja cytotoksyczna, zależna od przeciwciał, występuje w czasie 20 minut do kilku godzin od zetknięcia z alergenem. Choroby wywoływane przez ten typ alergii to miedzy innymi przewlekła pokrzywka czy reakcja po przetoczeniu krwi. III typ alergii związany jest z powstawaniem tzw. kompleksów immunologicznych. Występuje w czasie od 3 do 10 godzin po kontakcie z alergenem i powoduje takie choroby jak na przykład reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń układowy. IV typ alergii to tak zwana reakcja komórkowa lub opóźniona, występująca po 48 do 72 godzinach od kontaktu z alergenem. Ten typ nadwrażliwości może być wywołany poprzez długotrwały kontakt z substancją uczulającą. Sytuacje, w których nagle, pomimo długiego uprzedniego stosowania, dostajemy uczulenia na lek lub kosmetyk, czy popularne uczulenie na nikiel zawarty np. w biżuterii związane są właśnie z tym typem alergii. Ostatni, V typ alergii, inaczej typ autoimmunologiczny, polega na kierowaniu przeciwciał przeciwko określonym komórkom organizmu i może prowadzić do poważnych chorób takich jak na przykład nadczynność tarczycy czy miastenia (schorzenie charakteryzujące się nadmierną, szybką męczliwością mięśni szkieletowych).
    W zależności od typu nadwrażliwości, czynnika wywołującego oraz odpowiedzi osobniczej alergia może mieć różny przebieg. Często ciężko jest ustalić czy przyczyną dolegliwości jest alergia, ponieważ jej objawy często nie są specyficzne i mogą być powodowane również przez szereg innych schorzeń. Ponadto, objawy alergii na określony czynnik nie muszą wystąpić zawsze w miejscu zetknięcia organizmu z alergenem, co dodatkowo utrudnia postawienie diagnozy. W tabeli podano zestawienie przykładowych objawów alergii:

    Występowanie niepokojących objawów powinno zostać zawsze skonsultowane z lekarzem. W pierwszej kolejności należy odwiedzić lekarza rodzinnego lub pediatrę (jeżeli podejrzewamy alergię u dziecka), który na podstawie historii choroby i naszych obserwacji spróbuje postawić diagnozę oraz zaordynować ewentualne leczenie lub wystawi skierowanie na dalszą konsultację u lekarza specjalisty alergologa lub pulmonologa. Zidentyfikowanie czynnika wywołującego alergię nie jest prostym zadaniem – dokładne kontrolowanie i zapisywanie czynników, z którymi mamy kontakt oraz objawów z pewnością będzie dla lekarza znacznym ułatwieniem. W sytuacji, kiedy samoobserwacja i wywiad lekarski nie są wystarczające do postawienia diagnozy, lekarz specjalista może skierować nas na badania diagnostyczne. Diagnostyka obejmuje testy in vivo czyli na żywym organizmie oraz testy in vitro, czyli badania laboratoryjne na podstawie próbek pobranych od pacjenta. Oba rodzaje testów polegają ogólnie na obserwacji reakcji organizmu (lub materiału pochodzącego z organizmu) wywołanej kontrolowanym kontaktem z różnymi alergenami.
    Kolejnym krokiem po dokonaniu trafnej diagnostyki alergii jest podjęcie skutecznego leczenia. Alergia rzadko zagraża bezpośrednio życiu, natomiast może skutecznie uprzykrzać codzienne funkcjonowanie. W przypadku kiedy jest to możliwe najskuteczniejszym i najbardziej bezpiecznym sposobem walki z alergią jest po prostu unikanie kontaktu z alergenem – na przykład wystrzeganie się pokarmów, które powodują uczulenie lub ograniczanie kontaktu ze zwierzętami w przypadku alergii na sierść. W sytuacji, kiedy kontakt z alergenem jest nieunikniony – na przykład z pyłkami roślin – pomocne są leki. Najbardziej popularne medykamenty zwalczające objawy alergiczne to tzw. leki antyhistaminowe – ograniczają one uwalnianie w organizmie histaminy – substancji chemicznej odpowiedzialnej za stan zapalny i objawy alergii. Leki te są bardzo popularne, najmniejsze opakowania można kupić w aptece bez recepty (np. Allertec WZF, Amertil Bio, Allegra, Zyrtec UCB). Z reguły, nowsze generacje tych leków są dobrze tolerowane a najczęstsze działania niepożądane to nadmierna senność. Drugą grupą leków stosowanych w leczeniu alergii są glikokortykosteroidy, czyli leki ograniczające stan zapalny. Ten rodzaj leków wydawany jest z przepisu lekarza, mogą one być stosowane miejscowo, na przykład w postaci aerozolu do nosa, kropli do oczu czy maści lub ogólnie w postaci tabletek, iniekcji dożylnych. Glikokortykosteroidy wykazują dużo działań niepożądanych, które jednak można ograniczyć przestrzegając dokładnie zaleceń lekarskich dotyczących prawidłowego stosowania leków (na przykład wziewne glikokortykosteroidy mogą powodować grzybicę jamy ustnej – można temu zapobiegać poprzez dokładne płukanie ust po każdym zastosowaniu leku). Najnowszą grupą leków zwalczających alergię są substancje antyleukotrienowe, które ograniczają działanie związków odpowiedzialnych w organizmie za reakcję alergiczną. Ta grupa leków jest również dostępna wyłącznie z przepisu lekarza; są to leki wykazujące mniej działań niepożądanych niż glikokortykosteroidy.
    W przypadku uciążliwych alergii często stosowane jest odczulanie, które polega na podawaniu we wstrzyknięciach coraz większych dawek alergenu. Takie postępowanie ma na celu oswojenie organizmu z alergenem oraz wytwarzanie komórek, które osłabiają odpowiedź alergiczną.
    Bardzo ważnym zagadnieniem jest postępowanie w przypadku wstrząsu anafilaktycznego – gwałtownej, bardzo silnej reakcji alergicznej, która bezpośrednio zagraża życiu osoby uczulonej. Osoby narażone na wystąpienie reakcji anafilaktycznej powinny mieć zawsze przy sobie lek pierwszego rzutu, czyli dwa wstrzykiwacze zawierające roztwór adrenaliny o aktualnej dacie ważności. Obecnie na rynku dostępne są różne preparaty, niektóre z nich mają ograniczony czas przechowywania poza lodówką, inne mogą być przechowywane w temperaturze pokojowej przez cały okres trwałości. Złota zasada postępowania w przypadku wstrząsu anafilaktycznego to przerwanie kontaktu z czynnikiem uczulającym, domięśniowe wstrzyknięcie adrenaliny oraz niezwłoczne wezwanie pogotowia. Poniżej podano ogólne wskazówki zastosowania automatycznego wstrzykiwacza z adrenaliną:

• Unieść wstrzykiwacz na odległość ok. 10 cm od uda;
• Wbić automatyczny wstrzykiwacz pod kątem 90 stopni w przednio-boczną część uda z 10-centymetrowej odległości;
• Nacisnąć tłok do oporu i przytrzymać przez co najmniej 10 sekund do czasu wstrzyknięcia całej dawki adrenaliny (epinefryny) do organizmu;
• Wyciągnąć wstrzykiwacz;
• Rozmasować okolicę wkłucia przez ok. 10 sekund w celu szybszego rozprowadzenia leku po organizmie;
• W razie braku poprawy kolejną dawkę leku można podać w odstępie 5 do 15 minut;
• W niektórych ampułkach z adrenaliną większa część roztworu po podaniu nadal pozostaje w opakowaniu - pomimo tego bezwzględnie nie można ponownie zastosować pozostałej części!

    Alergia stała się bez wątpienia epidemią obejmującą swoim zasięgiem cały świat. Przyczyny występowania uczulenia nie są wyjaśnione – istnieją jedynie różne hipotezy, z których żadna nie doczekała się jeszcze naukowego potwierdzenia. Możemy mieć tylko nadzieję, iż postęp medycyny dokona istotnej zmiany i zamiast stosowania kolejnych leków nauczymy się całkowicie zapobiegać alergii. Bo o ile przyjemniejsza byłaby wiosna bez kichania…

mgr farm. Anna Komar
data publikacji: 2013

Źródło:
www.pokonacalergie.org