Infekcje górnych dróg oddechowych, które u dzieci mają charakter nawrotowy, są najczęstszą przyczyną wszelkich zachorowań. Zwiększone ryzyko występuje w okresie chłodniejszych pór roku. Sprzyja temu wyziębienie organizmu, spadek odporności.

    Większość infekcji to zakażenia wirusowe, które mają tendencję do samoistnego ustępowania, a jednak u bardzo wielu młodych pacjentów stosowana jest antybiotykoterapia (niestety zwiększa to jedynie antybiotykooporność patogenów). Zakażenia bakteryjne dróg oddechowych występują rzadziej, najczęściej po wcześniejszym zakażeniu wirusowym. Tu uzasadnione jest leczenie objawowe i antybiotykowe.
    Infekcje dróg oddechowych możemy podzielić na:
• infekcje górnych dróg oddechowych (nosa, gardła, krtani),
• infekcje dolnych dróg oddechowych (oskrzeli, płuc).

Infekcje górnych dróg oddechowych
Nieżyt nosa
    Nieżyt nosa, czyli katar, spowodowany jest zakażeniem wirusowym. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Podczas infekcji pojawiają się stany zapalne w błonie śluzowej nosa, czasami również w części nosowej i ustnej gardła. Dochodzi do częstego kichania, uczucia drapania w gardle i nosie, pieczenia oczu. Utrudnione zostaje oddychanie przez nos na skutek pojawienia się i wyciekania wydzieliny, która początkowo jest rzadka i jasna, później jest coraz gęstsza i staje się zielonkawa. Może pojawić się chrypka i kaszel. Nieżyt nosa trwa zwykle 5-7 dni. Jeśli trwa dłużej i towarzyszą mu bóle mięśniowe i stan podgorączkowy, należy udać się do lekarza. Możemy stosować delikatne inhalacje olejkami eterycznymi.

Zapalenie zatok przynosowych
    Przyczyna to najczęściej przewlekły katar, stany ropne zębów lub niewłaściwa budowa zatok. Stan ten charakteryzuje uczucie pulsowania i ból w okolicy czoła.

Zapalenie gardła
    Podobnie jak w przypadku kataru źródłem infekcji są przede wszystkim wirusy, bakterie mogą wywołać około 10-30% przypadków zachorowań. Objawy to uczucie suchości, pieczenia i drapania w gardle, ból podczas przełykania, kłucie w uszach, osłabienie, gorączka, bóle mięśniowe i stawowe.
    Wirusowe zakażenie trwa podobnie jak katar około 5-7 dni. W tym czasie chory powinien przyjmować leki odkażające gardło (tabletki do ssania – te jednak nie powinny być stosowane u dzieci poniżej 4. roku, gdyż dziecko mogłoby się zakrztusić, aerozole do rozpylania w jamie ustnej). Starsze dzieci mogą płukać gardło naparami z szałwii, rumianku.
    W przypadku bakteryjnego zakażenia gardła, czyli anginy przebieg leczenia wygląda inaczej, tutaj stosowana jest antybiotykoterapia. Ma bardzo ważne znaczenie, gdyż zmniejsza namnażanie patogenów. Ten typ zapalenia ma cięższy przebieg i jeśli jest niewłaściwie leczony może doprowadzić do poważniejszych powikłań (ropień około migdałkowy, zapalenie zatok, gorączka reumatyczna). Objawy obu tych zapaleń są podobne, jednak angina częściej dotyka dzieci z dość wysoką gorączką i ropnym nalotem na migdałkach. W przypadku ropnej anginy obserwuje się nietypowe objawy, dziecko zaczyna wymiotować, boli je brzuszek i głowa. Szybko dołącza się bardzo silny ból gardła, który uniemożliwia przełykanie. Pojawia się wysoka gorączka, powiększają węzły chłonne. Niezwłocznie należy się wówczas udać do lekarza. Niezależnie od przepisanej kuracji dziecko powinno pić dużo płynów i leżeć w łóżku.

Zapalenie krtani
     Ta infekcja pojawia się najczęściej u dzieci, które są alergikami. Jest to wynikiem zniszczenia aparatu rzęskowego, który oczyszcza drogi oddechowe. Infekcja ma charakter zakażenia wirusowego. Główne objawy to chrypka, która sprawia, że głos jest stłumiony, chrapliwy i bezdźwięczny. Niekiedy może dojść do utraty głosu. Zapalenie krtani cechuje ponadto uczucie wysychania i pieczenia w gardle, bóle przy mówieniu i suchy kaszel. Pojawia się również duszność nasilająca się wieczorami oraz w pozycji leżącej. Efekt ten spowodowany jest na skutek tego, iż tkanka łączna budująca krtań jest luźna i dzięki temu bardziej podatna na obrzęk. W przypadku gdy pojawia się świszczący oddech u maluszka należy je posadzić. Niekiedy może dochodzić do zaostrzenia zapalenia krtani (gwałtowna duszność, szczekający kaszel, świst przy wdechu), co niesie ryzyko uduszenia. Leczenie opiera się na stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, podawane są leki sterydowe w postaci inhalacji. Farmakologię wspomaga się piciem soków z dużą zawartością witamin A i C.

Infekcje dolnych dróg oddechowych
Zapalenie oskrzelików
    Najczęściej występuje u dzieci do drugiego roku życia. Zapalenie wywoływane jest przez wirusy. Choroba może dotknąć każde niemowlę. Najpierw maluchowi „leci” z nosa, kicha, ma czerwone gardło, pokasłuje. Potem pojawia się gorączka, nasila się kaszel, dziecko staje się niespokojne, nie chce ssać, ma trudności z oddychaniem. Charakterystycznym objawem jest stękający oddech. Z dzieckiem należy zgłosić się do lekarza, który zadecyduje o leczeniu.

Zapalenie oskrzeli
    Jest to schorzenie wirusowe. Może rozwijać się powoli (gdy poprzedzone jest schorzeniem gardła, krtani lub tchawicy) bądź gwałtownie (w ciągu kilku godzin). W początkowej fazie choroby pojawia się męczący, suchy kaszel, którego napady są uciążliwe i męczące. W późniejszym etapie na końcu kaszlu chory odkrztusza wydzielinę. Oprócz tych objawów u osoby chorej na zapalenie oskrzeli pojawia się duszność i gorączka, które nasilają się w trakcie wysiłku. Jest to wynikiem zwężenia kanalików oskrzeli spowodowanych obrzękiem śluzówki i dużej ilości zalegającego w nich śluzu. Podczas badania słychać znamienne furczenia i świsty. Leczenie farmakologiczne opiera się na zastosowaniu leków przeciwgorączkowych, przeciwzapalnych, wykrztuśnych (syropy mukolityczne – bywają ziołowe: z wyciągami z olejków sosnowych, dziewanny, babki, prawoślazu czy tymianku, lub zawierające środki syntetyczne). Takie syropy podaje się najpóźniej trzy godziny przed snem (gdyż inaczej ich działanie będzie utrudniało oddychanie w nocy). Należy pamiętać również o podawaniu większej ilości płynów. W przypadku mniejszych dzieci należy pomagać im w odkrztuszaniu zalegającej wydzieliny poprzez oklepywanie (po ułożeniu malucha na kolanach). Stosuje się także środki, które powodują rozszerzenie oskrzeli. W poważniejszych przypadkach konieczna jest antybiotykoterapia.
    Zapalenie oskrzeli jest rozpoznawane przez lekarza po osłuchaniu stetoskopem klatki piersiowej. Lekarz ocenia czy szmer pęcherzykowy jest prawidłowy, czy też wystąpiły charakterystyczne dla zapalenia oskrzeli zmiany osłuchowe. Lekarz ocenia też czy nie pojawiły się symptomy zapalenia płuc. Może zlecić wykonanie RTG klatki piersiowej oraz badanie krwi.

Zapalenie płuc
    Jest to ostatni i najpoważniejszy rodzaj infekcji występującej w drogach oddechowych. Może do niego dochodzić na skutek niewłaściwie leczonej grypy, świnki czy też różyczki, jednak może też się pojawić jako samoistna choroba. Jest to zapalenie miąższu płuc, które zignorowane może prowadzić do śmierci. Głównym źródłem infekcji, w przeciwieństwie do wyżej wymienionych zakażeń nie są wirusy, lecz bakterie. Wirusowe zapalenie płuc stanowi tylko od 5 do 20% wszystkich zakażeń. Przy tej etiologii choroba przebiega w dwóch etapach. Pierwszą fazę cechuje podwyższona temperatura, ból głowy i mięśni, osłabienie oraz ogólne złe samopoczucie. W drugiej fazie pojawia się duszność i kaszel świadczące o zajęciu tkanki płucnej. Jednak w większości przypadków (ok. 70%) przyczyną zapalenia jest bakteria Streptococcus pneumoniae zwana pneumokokiem. W przypadku bakteryjnego zapalenia u chorego pojawia się gorączka powyżej 40°C, zlewne poty, dreszcze, suchy kaszel oraz ogólne osłabienie. W celu weryfikacji diagnozy wykonuje się zdjęcie rentgenowskie.
    Leczenie zapalenia płuc trwa zazwyczaj 3 – 4 tygodnie. Poprawa widoczna jest już po około 3 – 4 dniach. Maluchowi należy zapewnić pozycję półsiedzącą, gdyż taka ułatwia mu łatwiejsze oddychanie. Ważne jest regularne wietrzenie pokoju i utrzymanie właściwej wilgotności powietrza. Stosuje się antybiotykoterapię oraz podawanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. Chory powinien dużo odpoczywać, pić dużą ilość płynów oraz pozostawać pod kontrolą lekarza.

Wzmacnianie odporności
    Aby uniknąć infekcji należy wzmacniać układ odpornościowy. W utrzymaniu odporności organizmu ważne są:
• Odpowiednie odżywianie się (warzywa, owoce, nabiał, mięso), które znacząco wpływa na wzrost odporności.
• Odpowiednia ilość odpoczynku i snu (regeneracja organizmu).
• Aktywność fizyczna, gimnastyka (poprawia wydolność krążeniowo – oddechową, wpływa na wzrost odporności, poprawia samopoczucie).
• Hartowanie ciała w okresie zdrowia (przyzwyczajanie organizmu do niskich temperatur, wietrzenie pomieszczeń, gdy pogoda na to pozwala; polewanie ciała chłodną wodą pod prysznicem).
• Ubiór (unikanie zarówno przegrzania, jak i nadmiernego schłodzenia organizmu).
• Noszenie nakrycia głowy (40% ciepła z ustroju „ucieka” przez głowę).
• Unikanie dusznych, zatłoczonych pomieszczeń; wietrzenie pomieszczeń, w których przebywamy.
• Nie należy bagatelizować „błahych” infekcji, lecz pomóc organizmowi w zwalczaniu ich zanim rozwiną się w poważniejszą chorobę.
    Należy pamiętać, że częste, nawet banalne infekcje układu oddechowego narażają dziecko na powikłania takie jak zapalenie płuc, mięśnia sercowego i inne (najbardziej narażone są dzieci między 6. miesiącem a 5. rokiem życia). Ponadto zwiększają one predyspozycje dziecka do alergii i astmy. Na koniec motto, które wszyscy znamy, ale chyba nie zawsze je wykorzystujemy: lepiej zapobiegać niż leczyć.

mgr farm. Magdalena Tryniecka
Publikacja artykułu: listopad 2011 r.
 

Pomoc z apteki
Nieżyt nosa:
- wody morskie – np. Afrin Pur Sea, Sterimar (różne rodzaje),
- inhalacje – np. Olbas Oil oraz Maść Majerankowa.
Zapalenie zatok przynosowych – preparaty pomocne w samooczyszczaniu zatok:
- np. Sinulan Forte, Pneumolan, Sinupret.
Zapalenie gardła:
- aerozole – np. Tantum verde, Hascosept,
- pastylki do ssania np. Akron Sept Junior, Gardlox Junior.
Ból i gorączka
    Warto mieć w domu leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe w postaci czopków (wygodne do stosowania u małych dzieci). Ważna jest odpowiednio dobrana dawka, w przeliczeniu na masę ciała dziecka. Tego rodzaju preparaty zawierają paracetamol (np. Paracetamol Farmina) lub ibuprofen (np. Nurofen). Te same preparaty dostępne są także w postaci syropów (np. Panadol, Ibufen, Ibum, Nurofen).
Zalegająca wydzielina
Syropy mukolityczne (wykrztuśne) – np. Sirupus Plantaginis, Sirupus Thymi compositum, Ambrosol, Flavamed, Flegamina.
Wzmacnianie odporności
- trany – np. płyny: Tran norweski Moller’s (smak cytrynowy lub naturalny), Tran norweski o aromacie cytrynowym GAL,
- preparaty z jeżówki purpurowej – np. Echinacea-ratiopharm Max,
- produkty złożone – np. Bioaron C.

Publikacja: listopad 2011 r.