Czym jest reumatyzm?
 

Słowo "reumatyzm", które funkcjonuje w języku potocznym, najczęściej jest kojarzone z bólami kości, sztywnością stawów i mięśni. Z punktu widzenia medycyny współczesnej takiej choroby, jak "reumatyzm", nie ma. Istnieje specjalna dyscyplina medyczna - reumatologia, zajmująca się "chorobami reumatycznymi", ale ich definicja jest o wiele szersza i bardziej złożona niż wspomniane wyżej określenie.
Choroby reumatyczne to grupa chorób zwanych dawniej gośćcowymi, mających różną etiologię. Choroby te charakteryzują się przewlekłymi zmianami zapalnymi w obrębie tkanki łącznej, spowodowanymi najczęściej reakcją autoimmunologiczną. Grupa chorób reumatycznych objawia się często zmianami chorobowymi w stawach i kościach, dając objawy bólowe i w skrajnych przypadkach ograniczenie ruchomości stawów, aż do całkowitego ich usztywnienia. Ich wspólną cechą są bóle przemijające lub trwałe, zmiany zapalne lub zwyrodnieniowo-wytwórcze, dotyczące głównie narządu ruchu. Zmiany mogą dotyczyć: stawów, tkanek okołostawowych, mięśni, ścięgien, powięzi, nerwów obwodowych, tkanki podskórnej.
Z powodu chorób reumatycznych cierpi ok. 25% populacji krajów rozwiniętych, a ich przebycie często prowadzi do inwalidztwa, tak więc z dolegliwościami należy zgłosić się do reumatologa, chirurga, ortopedy, internisty lub lekarza rodzinnego.

Klasyfikacja chorób reumatycznych

Współczesny podział chorób reumatycznych obejmuje niemal wszystkie choroby, w których patologii stwierdza się zmiany w układzie ruchu. Jest on następujący [1,2]:
• Uogólnione choroby tkanki łącznej
o Reumatoidalne zapalenie stawów
1. postać serologicznie dodatnia
2. postać serologicznie ujemna
o Młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów
1. Początek układowy
2. Początek wielostawowy
3. Początek kilkustawowy
o Toczeń rumieniowaty układowy
o Twardzina
o Uogólnione zapalenie powięzi
o Zapalenie wielomięśniowe
o Zapalenie naczyń z martwicą (guzkowe zapalenie tętnic)
o Zespół Sjogrena
o Zespoły nakładania
o Inne
• Zapalenia stawów z zajęciem stawów kręgosłupa
o Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
o Zespół Reitera
o Łuszczycowe zapalenie stawów
o Zapalenie stawów w przebiegu chorób jelit
• Choroba zwyrodnieniowa stawów
• Zespoły chorobowe związane z czynnikami zakaźnymi
• Choroby wywołane zaburzeniami metabolicznymi i hormonalnymi
• Nowotwory
• Zaburzenia naczyniowo-nerwowe
• Choroby kości i chrząstek
• Zmiany okołostawowe
• Zmiany w stawach w przebiegu różnych zespołów chorobowych
Powyższa klasyfikacja jest skróconą wersją podziału chorób reumatycznych zaproponowanego przez Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne (ARA). Mimo to uwzględnia ona, bardzo różne schorzenia, o różnej etiopatogenzie i symptomatologii. Każde z nich może być traktowane jako "reumatyzm", jeśli założymy iż jest to grupa objawów związanych z bolesnością i zaburzeniem funkcji w zakresie układu mięśniowo-szkieletowego.

Do najczęstszych chorób reumatycznych należy przede wszystkim reumatoidalne zapalenie stawów oraz zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, zespół Reitera, czy łuszczycowe zapalenie stawów. Główne ich objawy są związane przede wszystkim z układem ruchu.

Przyczyny chorób reumatycznych

Przyczyny chorób z kręgu uogólnionych zapaleń tkanki łącznej, w tym reumatoidalnego zapalenia stawów, nie zostały do tej pory poznane. Mówi się o roli wirusów aktywujących układ immunologiczny, który zwraca się przeciw własnym tkankom (są to choroby autoimmunologiczne polegające na uszkodzeniu tkanki łącznej) pewności jednak co do tej sprawy nie ma. Nie bez znaczenia wydają się być uwarunkowania dieta oraz ważne wydają się predyspozycje rodzinne, genetyczne.
 

Jakie mogą być objawy schorzeń reumatoidalnych
 

Objawy schorzeń reumatoidalnych są zróżnicowane. Można je podzielić na ogólne i narządowe. Do tych pierwszych możemy zaliczyć gorączkę, utratę masy ciała, nocne poty, osłabienie, uczucie rozbicia. Przyczyną stanu zapalnego jest najczęściej uszkodzenie tkanek tworzących układ ruchu, a więc kości, stawów, więzadeł, ścięgien oraz mięśni. Może ono być wywołane urazami lub powstać wskutek przeciążeń i mikrourazów trwających przez wiele miesięcy i lat, np. wskutek wad postawy, nadwagi, zmian zwyrodnieniowych stawów i kręgosłupa.
Dla większości chorób charakterystyczne jest podwyższone OB (może być nawet trzycyfrowe), rośnie stężenie tzw. białka ostrej fazy (CRP), wskazujące na zaostrzenie się lub nawrót choroby po okresie remisji. Nierzadka jest niedokrwistość i obniżona liczba białych krwinek. Bardzo duże znaczenie mają badania immunologiczne.

Jak zapobiegać chorobom reumatoidalnym?
 

W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów najlepsze efekty, daje dieta wegetariańska, wzbogacona w tłuste ryby z zimnych mórz. W rybim mięsie jest dużo cennego wapnia, jodu, potasu i dobrze przyswajalnego białka. Jednak przede wszystkim jest to bogate źródło wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, które chronią serce, usprawniają funkcje mózgu i kondycję stawów. Przykłady preparatów, w których m.in. znajdują się bezcenne kwasy to: Biomarine 570, Ecomer, Preventic Extra, Omega 3, Alphol Omega Plus, Doppelherz Aktiv Omega 3 na serce, /Olimp/ Omega 3 1000, Ekogal.
W naszym menu powinny się więc znaleźć makrela, łosoś, śledź, sardynki, tuńczyk. Jedzmy je regularnie, najlepiej 150-200g dziennie. Działające przeciwzapalnie kwasy omega-3 występują też w oleju lnianym, orzechach włoskich i oliwnie z oliwek. Dietę warto wzbogacić również o produkty zawierające kolagen, który regeneruje uszkodzone kości i stawy Możesz też sięgać po sproszkowaną chrząstkę rekina lub hydrolizaty kolagenu. Można pomóc swojemu organizmowi zażywając np.: Vilcacora + chrząstka z rekina w kapsułkach lub preparat o nazwie Chrząstka z rekina również w kapsułkach
Wskazane są krótko gotowane albo surowe warzywa: sałata, kapusta, ogórki, por, brokuły, marchew, buraki, seler, pietruszka, warzywa strączkowe, kiełki. Jedzmy borówki, żurawinę, ciemne winogrona, jagody, czarną porzeczkę, czerwone jabłka. Pijmy soki owocowe i warzywne, herbatki owocowe i ziołowe. Warzywa i owoce dostarczają mnóstwo witaminy C (uczestniczy ona w wytwarzaniu kolagenu oraz odpowiada za kondycję stawów i ścięgien), a także bioflawonoidów. W tym miejscu warto wspomnieć o preparacie zawierającym wit. C oraz bioflawonoidy, które to substancje wymiatają z organizmu wolne rodniki, które inicjują i podtrzymują stan zapalny (przykładem może być Acerola Plus). Dobroczynny wpływ na stawy mają również czosnek oraz cebula. Jeżeli nie odpowiada ci smak lub zapach ich możesz w aptece zapytać np.: o Alitol, Alliofil, Bio-Garlic, które zawierają olejowy wyciąg z czosnku. Zawierają one cenne związki siarkowe, które ograniczają wytwarzanie hormonów podtrzymujących stan zapalny. Sprzymierzeńcami jest kurkuma, imbir, anyż i goździki. Działają przeciwzapalnie, zmniejszają ból, sztywność stawów, obrzęki.
 

Jeśli pewnego deszczowego i chłodnego dnia odczujemy poranną sztywność stawów - np. palców rąk, stopy, kolana lub łokcia, a przy próbie ruchu silny ból - będzie to najpewniej atak choroby reumatycznej. Choć choroba przebiega w bardzo różny sposób i dotyczy nie tylko stawów, ale i tkanek okołostawowych, a nawet mięśni - jej cechą charakterystyczną jest ból wywołany ruchem. Zwykle bólowi towarzyszą: ograniczenie ruchomości stawów, zmiany zapalne, zapalenie tkanek okołostawowych, oraz obrzęki, zniekształcenia i zaczerwienienia.
W celu uniknięcia chorób reumatycznych należy prowadzić aktywny tryb życia, nie obciążać stawów. W okresie jesieni i zimny warto pamiętać o ubraniu adekwatnym do pogody. Jako że zmiany reumatyczne mogą być powikłaniami po innych niedoleczonych chorobach np. anginie, nie należy bagatelizować żadnych problemów zdrowotnych.

Literatura
1. Andrzej Szczeklik, „Choroby wewnętrzne”, wyd. Med. Prak., Kraków 2006, s.1607
2. Stanisław Luft, Zbigniew S. Herman, „Farmakoterapia chorób reumatycznych” wyd. PZWL, Warszawa 1992, s.12

Autorzy: mgr farm. Katarzyna Molęda-Krawiec
lek. med. Adam Krawiec

Data przygotowania artykułu: 2008 r.