"Siewca życia" - Słońce - jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, pozytywnie wpływa na nasze samopoczucie, pobudza wydzielanie wielu hormonów, umożliwia syntezę witaminy D, jednakże nie jest najlepszym przyjacielem dla naszych oczu. Nadmierne korzystanie z przyjemnych kąpieli słonecznych może wywołać wiele objawów niepożądanych.

Promieniowanie słoneczne

Słońce emituje życiodajną energię dla ziemi w formie światła i ciepła, które jest niezbędne dla naszego funkcjonowania. Promieniowanie słoneczne jest promieniowaniem elektromagnetycznym o długości fali od 10 do 400 nm, które możemy podzielić na promieniowanie podczerwone, światło widzialne oraz promieniowanie ultrafioletowe (UV).
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) z kolei dzieli się na trzy główne zakresy o różnych efektach biologicznych: UVC, UVB i UVA.
Promieniowanie UVC charakteryzuje się najkrótszą długością fali od 10 do 290 nm, ma najwyższą energię i dlatego jest najbardziej niebezpieczne. Posiada także silne działanie rumieniotwórczo, ale na nasze szczęście w większości pochłaniane jest przez warstwę ozonową atmosfery otaczającej ziemię. Największe natężenie promieniowania UVC można zaobserwować w górach i nad morzem.
Promieniowanie UVB ma długość fali od 290 do 320 nm. W skórze penetruje naskórek i skórę właściwą. Ten zakres promieniowania jest głównie odpowiedzialny za odczyny rumieniowe pojawiające się po 12-24 godzinach od ekspozycji oraz pigmentację skóry rozwijającą się od 48 do 72 godzin od ekspozycji na światło.
Promieniowanie UVA ma największą długość fali: od 320 do 400 nm. Wyróżnić można promieniowanie UVA1 o długości fali od 340 do 400 nm i promieniowanie UVA2 o długości fali od 320 do 340 nm.

Szkodliwość promieniowania ultrafioletowego
 

Prawie wiek temu stwierdzono doświadczalnie, iż u wielu osób z wadami wzroku występuje zwiększona wrażliwość na promieniowanie o krótkim zakresie fal, szczególnie w obszarze promieniowania ultrafioletowego (UV). Z kolei w zdrowym oku promieniowanie ultrafioletowe poniżej 300 nm absorbowane jest przez rogówkę, a pomiędzy zakresem 300 a 400 nm przez soczewkę. Osoby ze zmniejszoną naturalną ochroną, muszą zwrócić szczególną uwagę na zabezpieczenie oczu przed szkodliwym oddziaływaniem promieniowania UV. U osób zdrowych wraz z wiekiem ulega stopniowemu zmniejszeniu naturalna osłona organizmu przed nadmiarem energii świetlnej, absorbowanej przez siatkówkę oka.
Należy uświadomić sobie, że ilekroć przebywamy na słońcu, czy to latem czy zimą, emitowane przez nie promienie UV mogą być niezwykle groźne dla naszych oczu. Przedostając się poprzez rogówkę i soczewkę trafiają do naszej siatkówki, która zawiera tak zwaną plamkę żółtą. Znajdują się tam bardzo wyczulone na światło komórki, delikatne i wrażliwe, które są odpowiedzialne m. in. za rozpoznawanie barw i ostrość naszego widzenia. Jeżeli emisja ultrafioletu, który dociera do oka jest zbyt duża i gwałtowna, możliwe jest podrażnienie albo nawet uszkodzenie soczewki, co w rezultacie może stać się przyczyną pogorszenia widzenia lub nawet utraty wzroku.
 

Wśród najczęściej spotykanych problemów, związanych ze zbyt dużym promieniowaniem słonecznym, można wyróżnić następujące:
• Zapalenie spojówek, które może przejawiać się zaczerwienieniem, łzawieniem oraz pieczeniem i odczuwaniem ogólnego dyskomfortu. Na takie dolegliwości można stosować tzw. domowe sposoby, tj. okłady z herbaty czy rumianku (ale tylko wtedy, gdy łzawienie nie jest wywołane odczynem alergicznym) lub też „specjalne”, przeciwzapalne leki, które są na receptę i musi przepisać je lekarz - okulista. Niektórzy zalecają również ograniczenie ilości czasu przebywania przed ekranem komputera, wypoczynek i dłuższy sen. Doraźnie możemy również zastosować krople oczne, aby „przemyć” i nawilżyć oko np. Lacrimal, krople stosowane także w zespole „suchego oka”, Starazolin, Artelac, Isopto - Tears. Do preparatów złożonych zaliczyć możemy krople do oczu: Dacrolux oraz Tears Naturale II. Często zalecane są również krople do oczu Visine Classic, jeśli jesteśmy narażeni na silne nasłonecznienie lub ostre słońce, jak również Visine Zmęczone Oczy i Visine Noc.
• Zaćma, której najbardziej charakterystycznym objawem jest zamazanie obrazu, jaki rejestrowany jest na soczewce. Jeśli wykryjemy ją w stosunkowo wczesnej fazie choroby mamy możliwość wyleczenia za pomocą rozdrabniania soczewki przez ultradźwięki. Jeśli jednak zaćma jest już zaawansowana - bez operacji nie da się jej niestety wyeliminować.
• Degeneracja plamki żółtej to najpoważniejsza dolegliwość, skutkująca brakiem ostrości widzenia i zdolności postrzegania kolorów, jak również tendencją do zniekształcania czytanych wyrazów. W tym przypadku konieczna jest już operacja, natomiast podczas wykrycia degeneracji plamki żółtej we wczesnym etapie choroby jest wskazany zabieg wykonywany laserowo.

Ochrona przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego
 

Co możemy zrobić, żeby zniwelować niekorzystne promieniowanie słoneczne, skoro przecież przed słońcem nie możemy się całkowicie ochronić a nawet nie możemy bez niego funkcjonować? Okuliści - oprócz umiarkowanego korzystania ze słonecznych kąpieli zwracają naszą uwagę na dwie możliwości w miarę skutecznego zabezpieczenia naszych oczu przed działaniem promieni UV:
• wewnętrzną, czyli wspomaganie naszego organizmu poprzez odpowiednio ułożoną dietę i suplementy diety,
• zewnętrzną poprzez zastosowanie odpowiednich, w miarę wysokiej jakości szkieł optycznych (szkła takie powinny mieć specjalne filtry, pochłaniające ultrafiolet, co można łatwo sprawdzić u optyka).

Działanie luteiny

Obecność co najmniej 6mg luteiny w codziennej diecie u ponad 40% pacjentów zmniejsza ryzyko wystąpienia uszkodzenia plamki żółtej. Luteina jest znakomitym „wymiataczem” wolnych rodników, który w znacznym stopniu może wzmocnić nie tylko ochronę naszych oczu, ale również innych narządów.
Blue Berry - są to tabletki (op. 60 szt.), które zawierają wyciąg z amerykańskiej czarnej borówki, naturalną luteinę zawartą w wyciągu z nagietka, wyciąg ze świetlika i nasion winogron. Moc wyciągu z czarnej jagody chroni oczy przed szkodliwym promieniowaniem, poprawia zdolność widzenia w nocy i o zmierzchu, zmniejsza stopień oślepienia światłem, zwiększa elastyczność naczynek, zmniejsza ich łamliwość, podwyższa przepuszczalność kapilarną, zwielokrotnia przepływ krwi, odżywiając i natleniając światłoczułe komórki oka.
W preparacie Strix (30 tabl.) i Strix Forte (30 tabl.) znajdziemy sproszkowany owoc borówki czernicy, jak również beta - karoten. Podobnymi preparatami są Pro wzrok (30 kaps.) – produkt zawiera suchy wyciąg z borówki czernicy, beta - karoten oraz witaminę E, Bilberin (30 kaps.) – produkt zawiera beta karoten i wyciąg suchy z borówki czernicy.
W fotoreceptorach siatkówki zidentyfikowano duże ilości karotenoidów - w plamce, czyli miejscu odpowiedzialnym za dobre widzenie znajduje się 65% całkowitej luteiny i 100% zeaksantyny. Obie te substancje są aktywne fotochemicznie i chronią siatkówkę przed zbyt dużą ilością światła, absorbując wysokoenergetyczne promieniowanie.
W wyniku działania promieniowania słonecznego może również dochodzić do pojawiania się zmian w siatkówce. Mechanizm tych uszkodzeń polega na wywoływaniu zaburzeń fotochemicznych lub uszkodzeń typu termicznego. Rozległość i nasilenie tych zmian są uzależnione od koncentracji energii i czasu jej działania na tkanki. Oba te składniki (luteina i zeaksantyna) możemy odnaleźć w preparatach: Bioluteina (tabletki powlekane 20szt. oraz 40 szt.) i Ocuvite Lutein (tabletki 60 szt.), gdzie dodatkowo obecne są witaminy C i E oraz cynk i selen.

Luteina nie może być syntetyzowana w organizmie, musi być dostarczana do naszego organizmu. Podobnie jest z zeaksantyną, z tą jednak różnicą, iż może być ona częściowo uzyskiwana w organizmie z luteiny zawartej w białku. Najskuteczniejszym sposobem ochrony oczu jest zatem przestrzeganie właściwej diety oraz przyjmowanie suplementów diety, takich jak, Klarin Aktiv (tabletki 30 szt. oraz 60 szt.), Olimp Luteina Bio – Complex (kapsułki 30 szt.), Vitavision (tabletki 30 szt. oraz 60 szt.), Zdrovit Witaminy i minerały + luteina (tabletki musujące 24 szt.).
Do preparatów bardziej złożonych możemy zaliczyć: Maxivision (30 kaps.) - suchy wyciąg z borówki czernicy, luteina, witaminy E i C oraz cynk i selen, Nutrof (36 kaps.)
- witaminy A, C, E, B1, 2, 3, 6, 9, 12, minerały: cynk, magnez, selen, miedź, glutation oraz luteina i Nutrof Total (30 kaps.) - wyróżnia go obecność kwasu omega-3, Vitrum Vision (30 tabl.) - witaminy E i C, Beta - karoten, luteina, zeaksantyna oraz miedź i cynk, Vitalux Plus (6 - 28 kaps.) - zawiera luteinę, witaminę C i E, niacynę, mikroelementy: cynk i miedź, najnowszy preparat Vitalux Plus 10 (10mg luteiny).
Jak wykazują liczne badania naukowe, dieta bogata w warzywa i owoce o ciemnozielonym zabarwieniu, w kolorze czerwonym, pomarańczowym oraz w kukurydzę i zboża znacznie zwiększa ochronę siatkówki przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego (w tym UVA i UVB).
Do najbogatszych w luteinę należą: jarmuż (21,9mg/100g), zielona pietruszka i surowy szpinak (10mg/100 g), brokuły, zielona sałata, groszek.
Najwięcej zeaksantyny zawierają: kukurydza i zboża (0,53mg/100g), zielony groszek w strąkach (0,44mg/100g), surowy szpinak (0,33mg/100g), zielona sałata (0,18mg/100g), jarmuż (0,17mg/100g); a w mniejszych ilościach: brokuły, groch. Nie należy zapominać o marchewce, wyjątkowo bogatej w beta - karoten, o pełnoziarnistym pieczywie np. chleb z grubego przemiału i musli (selen), o rybach (witamina E i selen), o orzechach, nasionach roślin strączkowych, brunatnym ryżu (mangan), drobiu, jajach, produktach mlecznych, ziarnach zbóż, skorupiakach (cynk). Należy również wspomnieć o wszechstronnym zastosowaniu wielonienasyconych kwasów omega-3, które obecne są w oleju rybim. W kwasy tłuszczowe długołańcuchowe należące do rodziny Omega-3 (DHA) szczególnie bogata jest siatkówka oka. Kwasy tłuszczowe z rodziny Omega-3 wchodzą w skład błon komórkowych siatkówki i biorą udział w procesie widzenia. Można je uzupełniać dzięki preparatom dostępnym na rynku: Ocuvite Reti-Nat (60 kaps.), Iskial (120 kaps.), Preventic Extra (60 kaps.), BioMarine (90 kaps.), Ecomer (120 kaps.) - zawiera olej z wątroby rekina grenlandzkiego.
 

W zachowaniu dobrego wzroku pomaga odpowiednia dieta, zwłaszcza taka, która może zwalczyć wolne rodniki, gdyż to one są często przyczyną pogarszania się wzroku. Sposobem na wolne rodniki są antyutleniacze, czyli substancje zapobiegające ich tworzeniu:
• witaminy E i C - chronią oczy przed zbyt intensywnym działaniem światła;
• witamina PP - przyspiesza gojenie się rogówki;
• beta - karoten i cynk - ułatwiają widzenie w ciemności i korzystnie działają na ostrość wzroku.
Jeśli chcemy na długo zachować piękne i zdrowe oczy, wybierajmy te produkty, w których znajdziemy wyżej wymienione witaminy i minerały. Preparatem witaminowym dość często zalecanym również przez specjalistów jest preparat Asla (30 kaps.), w skład którego wchodzą witaminy A, E, C oraz selen, mangan i proteiny.

Okulary słoneczne
 

Dobre szkła przeciwsłoneczne powinny zawierać filtry chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym. Kierowcy powinni dodatkowo uzupełnić szkła o tzw. warstwą antyrefleksyjną. Wybór oprawy okularowej powinien być przemyślany. Oprawa okularowa powinna być dopasowana do owalu twarzy. Powinna pokrywać cały oczodół.
Alergicy koniecznie powinni zwracać uwagę na to, z czego wykonana jest oprawa okularów. Można być uczulonym na nikiel i inne metale lub na niektóre tworzywa, z których są wykonywane oprawy okularów. Istnieją jednak także materiały antyalergiczne, dzięki którym można dobrać oprawy, które nie będą wywoływać alergii.
Osoby o kwaśnym odczynie potu powinny unikać niektórych opraw metalowych lub celulozowych. Należy wówczas pytać o oprawy tytanowe lub z optylu.
Również młodzi ludzie powinni pamiętać o noszeniu okularów przeciwsłonecznych, aby w ten sposób uniknąć nadmiernego kontaktu oczu ze szkodliwym promieniowaniem słonecznym, które w sposób nieodwracalny uszkadza siatkówkę oka.
Korzystajmy w pełni z dobrodziejstw słońca. Pamiętajmy jednak, że nasze oczy trzeba odpowiednio chronić, zarówno wykorzystując odpowiednie szkła blokujące szkodliwe działanie promieniowania słonecznego, jak i poprzez odpowiednio dopasowaną dietę, bogatą w witaminy, minerały oraz karotenoidy: luteinę oraz zeaksantynę.

mgr farm. Katarzyna Molęda-Krawiec
Zawiercie
   Publikacja artykułu: 2008 r.