Podobno „tego, co najważniejsze, okiem zobaczyć nie można”. Jednak naszemu codziennemu życiu nieodłącznie towarzyszy czytanie, patrzenie, oglądanie, przyglądanie się... Wszystkim zależy na dobrym wzroku. Oko ludzkie jest niezwykle skomplikowanym i delikatnym narządem. Czy wystarczająco dbamy o jego prawidłowe funkcjonowanie ?

Każdego dnia narażamy oczy na kontakt z wieloma szkodliwymi czynnikami.
W efekcie może to prowadzić do pogorszenia, a nawet uszkodzenia wzroku. Najczęściej spotykaną obecnie dolegliwością jest zmęczenie oczu. Cóż to takiego i czym jest spowodowane? Otóż częsty kontakt oczu ze słońcem, z ekranem komputera, telewizora czy też z zanieczyszczeniami środowiska naturalnego oraz częsta i długa jazda samochodem, są przyczyną przemęczenia oczu. Zanieczyszczenia powietrza, spaliny oraz dym tytoniowy mogą wywołać uczucie suchości, bolesność gałek ocznych, drgania gałki ocznej oraz bóle głowy. Na zmęczenie oczu ma także wpływ wiek, ogólny stan zdrowia, wady wzroku (szczególnie nadwzroczność, astygmatyzm, starczowzroczność), czyli tzw. czynniki wewnętrzne.

Komputer a zmęczenie oczu

Praca przy monitorze komputera wiąże się z długotrwałym wysiłkiem wzroku, polegającym na stałym i nieprzerwanym patrzeniu na ekran lub ciągłym przenoszeniu wzroku z ekranu na klawiaturę. Długotrwałe przebywanie przed monitorem komputera powoduje nadmierne napięcie mięśnia rzęskowego oraz mięśni zwieracza i rozwieracza źrenicy, co prowadzi do zjawiska zmęczenia oczu.Ważne jest, aby oświetlenie ekranu monitora nie oddawało na nim odblasków. Należy również pamiętać o unikaniu zbyt dużego kontrastu pomiędzy jasnością ekranu monitora a otoczeniem. Nie zapominajmy o zachowaniu odpowiedniej odległości od monitora oraz o jego prawidłowym ustawieniu w stosunku do dodatkowego źródła oświetlenia, np. lampy czy światła padającego z okna (zbyt silne oświetlenie oka wywołuje tzw. zjawisko olśnienia). Warto również zdać sobie sprawę z tego, iż monitor podwyższa temperaturę powietrza w swoim otoczeniu. Może to prowadzić do pojawienia się uczucia wysychania gałek ocznych, tzw. zespołu suchego oka. Zwróćmy uwagę na to, że im dłużej pracujemy przy ekranie monitora, tym więcej czasu potrzeba na przywrócenie prawidłowych funkcji naszego wzroku. Niestety, zbyt długie przesiadywanie dzieci przed komputerem może wywołać u nich zmęczenie oczu, prowadzące nawet do krótkowzroczności. W pracy przy komputerze wskazane są częste przerwy. Najczęściej objawy zmęczonych oczu ustępują, gdy usuniemy ich zewnętrzną przyczynę. Możemy jednak sprawić, by wyżej przedstawione dolegliwości oczu mijały szybciej, stosując preparaty w postaci kropli, a także wzmacniając oczy od wewnątrz preparatami doustnymi.

Objawy problemów ze wzrokiem

Objawami, które mogą sygnalizować, że oczy wymagają odpoczynku i większej troski są ból, uczucie ciężkości powiek, wzmożone napięcie oczu, swędzenie, pieczenie, uczucie piasku pod powiekami, zaburzenia widzenia, uczucie mgły przed okiem, widzenie mroczków. Często towarzyszą im bóle i zawroty głowy, przekrwienie spojówek, częste mruganie, zapalenie brzegów powiek. Nie lekceważmy tych objawów. Możemy je łagodzić kroplami stanowiącymi substytut łez naturalnych (np. Oculotect, Dacrolux, Tears Naturale Free, Isopto Tears, Lacrimal, Vidisic), a także łagodzącymi stan zapalny i inne podrażnienia (np. Visine, Euphrasia, Heel Oculoheel). W przypadku pojawienia się wymienionych wcześniej objawów, zalecana jest wizyta kontrolna u lekarza okulisty, do którego nie jest wymagane skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu.

Substancje wspomagające wzrok

Obecnie na rynku farmaceutycznym dostępnych jest wiele preparatów, które mogą zapobiegać i łagodzić dolegliwości oczu. Szczególną popularnością cieszą się preparaty zawierające luteinę, która wykazuje właściwości przeciwutleniające. Substancja ta występuje w plamce żółtej oka, która odpowiada za ostrość widzenia. Luteina działa jak filtr, który chroni plamkę żółtą przed szkodliwym działaniem promieni ultrafioletowych oraz szkodliwych rodników (preparaty zawierające luteinę to np. Centrum z luteiną, Ocuvite Lutein, Nutrof, Vizik, Oculobon, Benevit Optic, Activelife Lutein, Klarin Active).

W doustnej terapii oczu ważną rolę odgrywa także wyciąg z czarnych jagód. Regeneruje on barwnik o nazwie rodopsyna odpowiedzialny za zdolność widzenia o zmierzchu i przy słabym oświetleniu. Wyciąg z czarnych jagód wraz z luteiną wzmacnia ściany naczyń włosowatych i tym samym uszczelnia je, chroniąc przed krwawieniem do siatkówki (preparaty zawierające te substancje to np. Vizik Zdrovit, Blu Berry, Oculobon, Vitavision). Warto też wspomnieć o bardzo znanym i szeroko stosowanym beta-karotenie (np. Beta-Karoten Forte), który przekształca się w witaminę A, niezbędną do syntezy wspomnianej wyżej rodopsyny.

Schorzenia oczu

Częstą dolegliwością nękającą oczy jest zapalenie spojówek pochodzenia bakteryjnego, wirusowego, grzybicznego lub alergicznego. Leczenie tego schorzenia powinno odbywać się po konsultacji z lekarzem okulistą oraz lekarzem pierwszego kontaktu lub alergologiem, w zależności od zaawansowania choroby. Preparaty dostępne w aptece bez recepty wskazane przy zapaleniu spojówek to m.in. Betadrin gtt., Rhinophenazol gtt., Starazolin.
Wzrost zanieczyszczenia powietrza w środowisku miejskim sprzyja wzrostowi liczby przypadków alergicznego zapalenia spojówek. Alergenami mogą być np.: kurz, pyłki kwiatowe, pyłki traw. Alergicznemu zapaleniu spojówek towarzyszy świąd spojówek, ich zanieczyszczenie, uczucie obecności piasku pod powiekami, obrzęki powiek. U dzieci, często jedynym objawem alergii może być pocieranie oczu. Może zdarzyć się, że zastosowanie nowego kosmetyku zakończy się reakcją alergiczną w postaci wyżej wymienionego schorzenia. W takim przypadku usunięcie przyczyny alergii, likwiduje przykre dolegliwości.
Jedną z głównych przyczyn znacznego obniżenia ostrości widzenia i ślepoty jest jaskra. Schorzenie to określane jest jako „złodziej wzroku”, ponieważ przebiega bezobjawowo a prowadzi do powstania ubytków w polu widzenia oka. W wyniku tej choroby zanika nerw wzrokowy. Jego uszkodzenie spowodowane jest podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, które wywiera nacisk na włókna nerwowe, doprowadzając do ich zaniku. Leczenie jaskry może odbywać się wyłącznie pod opieką lekarza okulisty
i z zastosowaniem zaordynowanych przez niego leków. Bardzo często jaskra nie powoduje objawów. Wizytę u okulisty powinniśmy odbyć, gdy odczuwamy sporadycznie bóle oka (często nad oczodołami), zamglenie widzenia, ból głowy, mdłości, wymioty, często podrażnienia i zaczerwienienia oka, światłowstręt, skurcz powieki czy też uporczywe zapalenie spojówek. Są to dolegliwości, które charakterystyczne mogą być także dla wielu innych schorzeń. Nie lekceważmy niepokojących sygnałów, które daje nasze oko. Czasami nawet drobny stan zapalny może być przyczyną poważnego uszkodzenia wzroku.
U wielu osób, u których nie stwierdzono żadnych chorób oczu, zdarza się upośledzenie (różnego stopnia) widzenia w półmroku, tzw. „kurza ślepota”. Występuje ona często u krótkowidzów i osób z niedoborem witaminy A, a także przy zwyrodnieniowych zmianach w siatkówce oka.
Kolejne schorzenie wymagające opieki lekarskiej to zaćma (katarakta). Jest to zmętnienie soczewki gałki ocznej. Zaćma może być wrodzona, zapalna może powstawać w wyniku urazu lub samoistnie w trakcie procesu starzenia. Leczenie może być operacyjne, polegające na usunięciu zmienionej chorobą soczewki i zastąpieniu jej soczewką sztuczną.
Bardzo ważną sprawą jest również kontrola poziomu cukru we krwi. Nieleczona lub źle leczona cukrzyca może prowadzić do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych w oku, co w rezultacie doprowadza do utraty wzroku (retinopatia cukrzycowa). Przejściowe zaburzenia widzenia mogą wystąpić na początku leczenia cukrzycy. Chory może mieć trudności w czytaniu – nie należy jednak zmieniać wtedy okularów! Zaburzenia widzenia ustępują po znormalizowaniu się poziomu cukru. Diabetycy są bardziej zagrożeni wystąpieniem zaćmy niż ludzie zdrowi. Cukrzycowe zmiany w naczyniach oka rozwijają się bezobjawowo dlatego też każdy chory na cukrzycę powinien regularnie – raz w roku - odwiedzać okulistę.

Profilaktyka

Dbajmy o prawidłowy dobór szkieł okularów. Nie może być on przypadkowy
i dokonany na targowisku! Okulary odpowiednio do wady wzroku i rozstawu źrenic dopasuje tylko lekarz okulista.
Latem, nie zapominajmy chronić oczu okularami, które zawierają szkła przyciemniane z filtrami przeciwsłonecznymi. Ważne jest również, aby wypracować w naszych dzieciach nawyk ochrony oczu przed zbyt silnym słońcem.
Lekkie obrzęki wokół oczu, spuchnięte powieki, zmęczenie wywołane np. długim czytaniem, czy też nieprzespaną nocą, możemy zlikwidować stosując preparaty kosmetyczno-lecznicze: kremy, żele zawierające witaminy oraz wyciąg np. ze świetlika, herbaty, chabra bławatka, babki lancetowatej.

Nie jesteśmy w stanie uniknąć negatywnego działania czynników środowiska na nasze oczy. Nie zatrzymamy też postępu cywilizacyjnego: będziemy pracować przy komputerze i oglądać telewizję. Dbajmy jednak o oczy i nie lekceważmy ich dolegliwości. Rozsądnie wzmacniajmy je też odpowiednimi preparatami, korzystając z pomocy swojego farmaceuty. Ściśle stosujmy się do zaleceń lekarza. Odpoczywajmy, wysypiajmy się i dużo spacerujmy.

mgr farm. Katarzyna Gniedziejko
Publikacja artykułu, 2005