Jesień i zima w naszym kraju to okres z reguły chłodnych i mokrych dni, czas chorób przeziębieniowych, objawiających się m. in. bólem gardła i katarem.

Gardło najczęściej boli z powodu przeziębienia, które wywołują infekcje wirusowe lub bakteryjne. Do bólu gardła i powiększonych migdałków, często „dołącza się” chrypka lub bezgłos (trudności w mówieniu i oddychaniu), a następnie kaszel, ból głowy, mięśni, osłabienie odporności.
Dominującym objawem przeziębienia jest ból gardła, nasilający się podczas mówienia i połykania, uczucie drapania, kłucia i pieczenia. W tym czasie gardło jest przekrwione
a błona śluzowa tylnej części gardła, łuków podniebiennych i języka jest rozpulchniona. Czasami u dzieci występuje także nieżyt spojówek i obrzmienie szyjnych węzłów chłonnych.

Ból gardła - zwiastun choroby

Bólem gardła mogą rozpocząć się choroby ogólnoustrojowe, takie jak mononukleoza zakaźna, błonnica, płonnica, odra, ospa wietrzna. Silny ból gardła towarzyszy również anginie, czyli zapaleniu migdałków podniebiennych. Jest to poważna choroba bakteryjna. Jama ustna i gardło łączą się z innymi narządami, takimi jak uszy, zatoki czy płuca, dlatego
w czasie anginy może dodatkowo wystąpić zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok lub rumień okołomigdałkowy. Leczenie anginy wymaga konsultacji lekarskiej
i antybiotykoterapii. Powikłania źle leczonej anginy są groźne i dotyczą serca, nerek i stawów.
Przewlekłym chorobom, np. nerek, przemiany materii, niewydolności krążenia, które najczęściej występują u osób starszych, może także towarzyszyć stan przewlekłego zapalenia gardła.
 

Dlaczego boli gardło?

Zapalenie gardła lub krtani może powstać np. w wyniku zanieczyszczenia atmosfery, zapylenia, palenia papierosów, nadużywania alkoholu, przebywania w pomieszczeniach
o suchym powietrzu lub niewietrzonych i dusznych (są to warunki, które sprzyjają namnażaniu się wirusów i przenoszeniu infekcji), spożywanie ostrych i gorących potraw, przemęczenia fizycznego, długotrwałego stresu, niedożywienia.
W miesiącach jesienno-zimowych w związku z przeziębieniem może wystąpić chrypka. Przeważnie jest nieszkodliwa, chociaż bywa kłopotliwa dla tych osób, u których głos jest niezbędny do wykonywania pracy zawodowej. Gdy chrypka występuje z wysoką gorączką, suchym kaszlem, trudnościami w oddychaniu czy bólem uszu lub trwa kilka tygodni - należy udać się do lekarza, ponieważ to może oznaczać zapalenie błony śluzowej krtani.
Ból w okolicach gardła mogą powodować także zmiany próchnicze zębów, zapalenie dziąseł, zapalenie jamy ustnej, ropień okołozębowy.

W okresie jesienno-zimowym jesteśmy bardziej narażeni na ból gardła, ponieważ gdy wychodzimy z ciepłego pomieszczenia na zewnątrz, dochodzi do szybkiego wystudzenia organizmu. Efektem tego jest skurcz naczyń krwionośnych w błonie śluzowej gardła, nosa i oskrzeli. Śluzówka jest wtedy gorzej ukrwiona, niedostateczny jest dostęp do tych okolic komórek krwi, które potrafią walczyć z drobnoustrojami. W takich warunkach wirusy i bakterie mają ułatwione zadanie.

Leczenie infekcji gardła

Leczenie wirusowej infekcji gardła ma na celu tylko łagodzenie objawów. Gdy zauważymy pierwsze objawy infekcji, najlepiej jest zostać w domu, nie forsować organizmu, odpocząć w łóżku przez jeden lub dwa dni. Należy wówczas dużo pić, najlepiej herbatkę malinową, rumiankową, z kwiatu lipy czy kwiatu bzu czarnego z dodatkiem miodu. Działają one rozgrzewająco i łagodząco na gardło. Zaleca się także spożywanie czosnku, który ma działanie przeciwwirusowe, bakteriobójcze i odkażające. W aptekach dostępne są tabletki czosnkowe, np. Ali-Baby, Alliofil.
Gdy boli gardło i występuje ból głowy oraz gdy temperatura ciała jest podwyższona, wskazane jest przyjęcie środków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. Najbardziej popularne preparaty o takim działaniu to Polopiryna S i Aspirin. Nie należy jednak tych preparatów podawać dzieciom i osobom cierpiącym na chorobę wrzodową żołądka - tym pacjentom można podać preparaty zawierające paracetamol lub ibuprofen, np. Fervex, Gripex, Febrisan, MaxFlu, Grypolek, Modafen. Ból gardła łagodzą także środki o miejscowym działaniu odkażającym i ściągającym. Środki te eliminują lub zmniejszają dokuczliwy ból gardła i jednocześnie niszczą drobnoustroje. Są dostępne w postaci tabletek do ssania, płynów do płukania gardła lub aerozoli. Mogą to być produkty lecznicze na bazie benzydaminy (np. Tantum Verde, Hascosept), amylmetacresolu i alkoholu (np. Strepsils, Neo-Angin) lub lidokainy (np. Orofar). Należy zażywać je od razu, gdy poczujemy, że coś złego dzieje się z naszym gardłem.

Domowe sposoby na ból gardła

Leczenie domowe jest uzupełnieniem leczenia farmakologicznego i polega na systematycznym dążeniu do utrzymania błony śluzowej gardła w odpowiedniej wilgotności. Zalecane jest płukanie gardła i jamy ustnej kilka razy dziennie. Działanie lecznicze wykazuje np. napar z kory dębu, rumianku, szałwii. Działają one odkażająco i dezynfekująco, nie powodując wysuszenia błony śluzowej gardła. W aptece są gotowe preparaty zawierające wyciągi z tych ziół, np. Azulan, Dentosept, Salviosept, Salvament, Septosan. Płyn do płukania jamy ustnej powinien mieć taką samą temperaturę jak temperatura ciała. Płukanie gardła i jamy ustnej należy wykonać 3-4 razy dziennie.
Poprzez nawilżenie śluzówki kojące działanie na ból jamy ustnej i gardła mają inhalacje parowe. Do inhalacji używa się roztworu z wody i soli mineralnych, naparu z ziół (np. rumianku, szałwii) albo olejków eterycznych (tymiankowego, lawendowego) lub ich mieszanek (np. Inhalol, Olbas Oil). W czasie infekcji warto pamiętać o przyjmowaniu witaminy C i rutyny (np. Rutinoscorbin lub Cerutin). Na rynku dostępne są również preparaty w postaci aerozoli, ktre nawilżają błonę śluzową gardła (np. Glosal).

Infekcji można uniknąć poprzez poprawienie odporności organizmu. Bardzo ważny jest higieniczny tryb życia, a więc odpowiednia dieta, bogata w warzywa i owoce, odpowiednia ilość odpoczynku i snu. Warto zadbać o kondycję fizyczną poprzez codzienną gimnastykę i hartowanie organizmu – przyzwyczajanie do niskiej temperatury. Należy unikać pomieszczeń zadymionych, dusznych i zatłoczonych. Należy odpowiednio się ubierać, aby nie doprowadzać zarówno do przegrzania jak i nadmiernego schłodzenia organizmu. Ważne jest także noszenie nakrycia głowy, ponieważ aż 40% ciepła organizm traci przez głowę. W celu przeciwdziałania nawrotom zapalenia gardła można stosować również leki, które zwiększają siły obronne organizmu.

mgr farm. Barbara Grzelak
Publikacja artykułu, 2005