Organizm ludzki jest stałocieplny tzn. temperatura wewnętrzna ciała utrzymywana jest stale na tym samym poziomie z niewielkimi dobowymi wahaniami.
Dzięki procesom przemiany materii wytwarzana jest energia cieplna, która służy do utrzymywania właściwej temperatury organizmu. Należy zaznaczyć, że wytwarzane są stale zmienne ilości ciepła, które głównie podczas pracy fizycznej wzrastają. W związku z tym organizm musi posiadać odpowiednią zdolność równoważenia procesów wytwarzania ciepła i jego utraty, aby nie doprowadzić do szkodliwego dla zdrowia przegrzania.
Zdolność ta to termoregulacja, którą dzielimy na:
- termoregulację chemiczną – zespół procesów fizjologicznych wpływających na zmiany intensywności przebiegających procesów metabolicznych, a przez to na ilość wytwarzanego ciepła w organizmie.
- termoregulację fizyczną – zespół procesów fizjologicznych, które prowadzą do zwiększenia lub zmniejszenia oddawanego ciepła przez ustrój. Może się to odbywać na drodze biernej przez:
- konwekcję
- promieniowanie
- przewodzenie
lub czynnej:
- parowanie przez skórę i płuca.
Proces wyparowywania wody przez skórę odbywa się cały czas, a nawet, gdy wydzielanie potu jest niewidoczne (parowanie niewyczuwalne). W warunkach normalnych wydalamy około 500g potu na dobę. Przy pracy fizycznej zwiększa się ono do 6 litrów/24 h, a nawet do 10 litrów/24h przy ciężkim wysiłku. Pocenie się jest, więc najefektywniejszym sposobem utraty nadmiary ciepła.
Skóra człowieka funkcjonuje jak klimatyzator – reguluje gospodarkę termiczną ustroju, eliminując nadmiar ciepła. Gruczoły potowe wydzielają pot, który parując
z powierzchni ciała powoduje obniżenie jego temperatury.

Wpływ na zwiększenie intensywności pocenia mają:
• płeć (mężczyźni pocą się więcej)
• stan fizjologiczny (pocenie wzrasta w okresie dojrzewania płciowego, miesiączki, ciąży
i klimakterium – stany przestrojenia hormonalnego)
• nadwaga
• strój (sztuczne włókna, zbyt obcisły ubiór zwiększa pocenie)
• wysoka temperatura otoczenia
• zażycie niektórych leków np.:
- przeciwbólowych zawierających kwas acetylosalicylowy (Polopiryna)
- pobudzającym ukrwienie zawierających piracetam
- hormonów tarczycy
- obniżających poziom cukru we krwi u chorych na cukrzycę
- zawierających papawerynę
• wysiłek fizyczny
• niektóre choroby np. nadczynność tarczycy, chłoniak, gruźlica, zawał serca, otyłość (pocenie się jest jednym z objawów choroby)
• gorączka w przebiegu chorób
• czynniki psychiczne i emocjonalne (strach, zdenerwowanie, stres).
Przy obciążeniach psychicznych nadmiernie pocą się głównie dłonie, stopy, pachy
i pachwiny (duża ilość gruczołów potowych). Nadmierne pocenie się daje kłopotliwe konsekwencje:
- nadmierną wilgotność
- plamy potu
- nieprzyjemny zapach.
Ten stan może być stały lub napadowy. Przebieg zazwyczaj jest przewlekły i uporczywy.
 

Leczenie:

1) stosowanie leków:

• uspokajających
• hamujących działanie układu współczulnego, np. atropina, których jednak stosowanie daje niezbyt przyjemne objawy uboczne np. suchość w ustach, zaburzenia wzroku pojawiających się zazwyczaj znacznie wcześniej niż nastąpi zmniejszenie wydzielania potu.

2) operacyjne usunięcie gruczołów potowych lub przecięcie nerwów pobudzających je (bardzo duże ryzyko oraz efekty uboczne).
 

Jak sobie pomóc?

• nosić przewiewną pochłaniającą wilgoć odzież
• często zmieniać rajstopy i skarpety
• buty powinny być luźne i przewiewne
• unikać napojów pobudzających pocenie się np. herbaty, kawy i alkoholu
• zredukować nadwagę
• bardzo często myć się, co zapobiega wydzielaniu się przykrego zapachu
• stosować techniki relaksacyjne (osoby pocące się z powodów emocjonalnych)
• zażywać kąpieli w środkach ściągających np. kora dębowa
• herbatka z szałwi zmniejsza wytwarzanie potu (stosować według wskazań lekarza)
• stosować miejscowo dezodorant, antyperspiranty, czyli środki hamujące wytwarzanie potu, zawierające zazwyczaj sole metali, kwasy i aldehydy, które kurczą gruczoły potowe i zmniejszają wytwarzanie potu o 20 – 50%, zasypki, kremy, mydła, pudry płynne.

mgr farm. Joanna Jaszcz
Publikacja artykułu, 2004