Witamina B1 inaczej tiamina, aneuryna należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie. Została ona wyizolowana z otrębów ryżowych przez Polaka Kazimierza Funka w 1911 roku jako pierwsza witamina.

Znaczenie dla organizmu

    Witamina B1 jest koenzymem, należy do amin, czyli związków zawierających azot. Bierze udział m.in. w przemianie węglowodanów, tłuszczów, aminokwasów, alkoholu, w syntezie nukleotydów oraz budowie DNA. Bywa ona nazywana „witaminą nastroju” czy „witaminą radości”, ponieważ wpływa na system nerwowy i stan umysłu oraz uczestniczy w dostawach energii do mózgu. Tiamina odgrywa zasadniczą rolę w procesach oddychania tkankowego, wspomaga prawidłowe funkcjonowanie tkanki nerwowej i pomaga w koncentracji. Przyspiesza gojenie się ran oraz wykazuje działanie uśmierzające ból. Ponadto witamina B1 pobudza apetyt, reguluje czynność układu nerwowego, serca, mięśni oraz odpowiada za prawidłowy wzrost i rozwój organizmu. Witamina B1 jest polecana w zapaleniach nerwów, nerwobólach, zaburzeniach rytmu serca, nadczynności tarczycy, alkoholizmie, cukrzycy, zaburzeniach ciąży, oparzeniach oraz niedoborach żywieniowych. Zapotrzebowanie na tiaminę zwiększa się podczas stresu i przy dużym wysiłku fizycznym.
    Ciekawostką jest, że witamina B1 chroni nas przed ukąszeniami owadów, latających komarów czy much, co spowodowane jest charakterystycznym, odstraszającym owady, zapachem tej witaminy wydzielanej z potem.

Niedobór

    Odżywiając się normalnie, rzadko zdarza się niedobór witaminy B1. Najczęściej występuje on kiedy spożywany jest alkohol w nadmiernych ilościach. Wśród czynników pogarszających wchłanianie tej witaminy w przewodzie pokarmowym należy wymienić m.in. palenie papierosów, picie alkoholu, herbaty, niedobór białka, magnezu czy kwasu foliowego. Niektóre produkty, a mianowicie ostrygi, surowe ryby, skorupiaki morskie zawierają enzym tiaminazę, który rozkłada witaminę B1, przez co mogą występować jej braki.
    Skutkiem niedoboru witaminy B1 jest zanik otoczki mielinowej w nerwach ruchowych, który prowadzi do choroby beri-beri. Dolegliwości wynikające z tej choroby to m.in. zaburzenia czynności centralnego układu nerwowego i pokarmowego, drżenie i osłabienie mięśni, zapalenie stawów, bóle nóg, osłabienie i niewydolność serca, powiększenie prawej komory serca, niewydolność krążenia czy brak łaknienia. Wśród objawów niedoboru witaminy B1 mogą występować zapalenia wielonerwowe, zmęczenie, apatia, bezsenność, chwiejność emocjonalna, zaburzenia koncentracji, zaburzenia trawienia, brak apetytu, zwolnienie perystaltyki jelit, przyspieszona akcja serca czy zanik mięśni.

Nadmiar

    Nadmiar witaminy B1 występuje bardzo rzadko, gdyż jest ona wydalana przez nerki, więc trudno ją przedawkować. Jeśli jednak wystąpi mogą pojawić się np.: osłabienie, poty, nudności, zmęczenie, duszność, obrzęk krtani, trudności w oddychaniu i przełykaniu, zawroty głowy, drżenie mięśni. Należy wtedy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Źródła w pożywieniu

    Główne źródło witaminy B1 stanowią produkty zwierzęce, czyli mięso m.in. wieprzowina, wołowina, produkty mleczne i jaja. Kolejną grupą bogatą w tiaminę są produkty zbożowe, głównie pieczywo ciemne i razowe pełnoziarniste, płatki owsiane, drożdże oraz wypiekane z nich pieczywo i ciasta. Ponadto witaminę B1 znajdziemy w suszonych owocach np. rodzynkach, nasionach słonecznika, orzechach, orzeszkach arachidowych, soi, ryżu, kaszy gryczanej oraz warzywach (bób, groch, biała fasola, ziemniaki).

Produkt spożywczy  --- Witamina B1 [mg/100g]
nasiona słonecznika --- 1,318
soczewica czerwona, nasiona suche --- 1,072
wieprzowina, schab --- 0,989
orzechy pistacjowe --- 0,820
groch, nasiona suche --- 0,770
kasza jaglana --- 0,730
fasola biała --- 0,670
orzechy arachidowe --- 0,660
kasza gryczana --- 0,541
ryż brązowy --- 0,480
orzechy włoskie --- 0,390
orzechy laskowe --- 0,300
bułki graham --- 0,247
chleb żytni pełnoziarnisty --- 0,212
migdały --- 0,210
kasza jęczmienna perłowa --- 0,186
cielęcina, udziec --- 0,180
kaczka, tuszka --- 0,177
żółtko jaja kurzego --- 0,173
chleb żytni jasny --- 0,128
bułki pszenne zwykłe --- 0,106
ryż biały --- 0,052

Opracowano na podstawie danych zawartych w: H. Kunachowicz, I. Nadolna, K. Iwanow, B. Przygoda, Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997

Julia Podlipniak
specjalista ds. żywienia

Publikacja: grudzień 2014