Witamina A należy do grupy związków chemicznych – retinoidów, jest ona rozpuszczalna w tłuszczach. Występuje kilka związków, które wykazują jej aktywność biologiczną, a mianowicie retinol i jego pochodne oraz β-karoten nazywany prowitaminą A.
Retinol jest formą, która znajduje się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, natomiast β-karoten to karetonoid, który znajdziemy w produktach roślinnych, zostaje on w organizmie przetworzony przez wątrobę na witaminę A. Zalecane dzienne zapotrzebowanie na witaminę A wynosi dla kobiet około 700 µg, a dla mężczyzn 1000 µg.

Znaczenie

    Witamina A jest bardzo istotna dla organizmu człowieka, odgrywa znaczącą rolę w wielu procesach życiowych. Bierze ona udział w przemianie ogólnoustrojowej, spełniając wiele ważnych fizjologicznych funkcji.

• Jest niezbędna dla prawidłowego widzenia, gdyż bierze udział w procesie tworzenia rodopsyny, która decyduje o możliwości widzenia o zmierzchu przy słabym oświetleniu oraz pomaga w odbieraniu bodźców wzrokowych w siatkówce oka.
• Niezbędna jest do utrzymania w dobrym stanie rogówki oka, wszystkich błon śluzowych przewodu pokarmowego, moczowego, układu rozrodczego oraz płuc.
• Bierze udział w metabolizmie białek, głównie aminokwasów siarkowych.
• Aktywizuje układy enzymatyczne wątroby.
• Wpływa na odporność ustroju, wspomagając naturalny system samoobrony organizmu przed zakażeniem i chorobami.
• Witamina A ważna jest także dla utrzymania prawidłowego stanu skóry, włosów i paznokci. Działa ochronnie na nabłonek skóry, zapobiega jego rogowaceniu i wysychaniu, wykazuje zdolności regeneracyjne komórek.
• Posiada również właściwości antyoksydacyjne, dzięki czemu pełni ochronną rolę przed działaniem wolnych rodników tlenowych czyli działa przeciwnowotworowo.
• Jest istotna w okresie wzrostu organizmu, ponieważ bierze udział w tworzeniu szkliwa nazębnego i właściwego rozstawienia uzębienia.

Skutki niedoboru oraz nadmiaru

    Niedobór witaminy A powoduje zaburzenia w procesie widzenia tzw. kurzą ślepotę, czyli niedowidzenie o zmierzchu (ślepota zmierzchowa), pogorszenie się wzroku, suchość spojówki i rogówki, wpływa na skórę, włosy i paznokcie, powodując stany zapalne, suchość i szorstkość skóry, łatwo się ona łuszczy i ulega zrogowaceniu. Ponadto niedobór witaminy A sprawia, że paznokcie stają się kruche, wolno rosną, natomiast włosy są suche i łamliwe. Zaburzenia w funkcjonowaniu barier ochronnych skóry sprawiają, że organizm człowieka staje się bardziej podatny na infekcje.
Nadmiar witaminy A może być toksyczny, gdyż gromadzi się ona w wątrobie. Powoduje zmiany w układzie pokarmowym m.in. powiększenie wątroby i śledziony, nudności, wymioty oraz brak łaknienia. Ponadto może pojawiać się nadmierna pobudliwość, ból głowy, osłabienie, suchość, świąd, zażółcenie skóry, wypadanie włosów, krwawienie z dziąseł czy zaburzenia wzroku.

Źródła w pożywieniu

    Witaminę A znajdziemy zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Głównym jej źródłem jest tran, a także podroby (wątróbka drobiowa, wołowa, wieprzowa), ryby (makrela wędzona, łosoś), żółtko jaj, mleko i jego przetwory, śmietana, masło. W produktach roślinnych znajdziemy ją w następujących warzywach i owocach: marchwi, natce pietruszki, szpinaku, czerwonej papryce, pomidorach, sałacie, morelach, brzoskwiniach, śliwkach.

Julia Podlipniak
specjalista ds. żywienia

Publikacja artykułu: czerwiec 2014

Opracowano na podstawie:
http://pl.wikipedia.org
http://www.witaminy.org.pl