24 października obchodzony jest Światowy Dzień Walki z Otyłością, który został ustanowiony, aby zwiększyć świadomość społeczną w kwestii prawidłowego odżywiania oraz zwrócić uwagę na ogromny problem, którym jest otyłość.

Statystyki są alarmujące

    Co roku na świecie z powodu schorzeń, które są skutkiem otyłości i nadwagi umiera ponad 2,5 miliona ludzi. Statystyki są alarmujące, ponieważ otyłość jest uważana za najpoważniejszą chorobą cywilizacyjną naszych czasów. Przez niektórych nazwana jest nawet epidemią XXI wieku. Ważna zatem jest świadomość, że jest to istotny problem zdrowotny współczesnego świata, z którym należy walczyć i że dotyczy on zarówno osób dorosłych, jak również dzieci i młodzieży. Według światowych badań WHO od lat 80-tych liczba osób mających problem z otyłością podwoiła się, co jest bardzo niepokojące. Ponad połowa mężczyzn i kobiet na świecie ma nadwagę, natomiast otyłość ma około 23% kobiet i 20% mężczyzn. Nadwaga w Europie dotyczy 30-70% społeczeństwa, zaś otyłość około 10-30%. W Polsce częstość występowania otyłości szacuje się na około 15% populacji, w tym około 5% stanowią dzieci i młodzież. W krajach uprzemysłowionych ta liczba stale rośnie, co stanowi poważny problem społeczny i zdrowotny. Badania epidemiologiczne dowodzą, że długość życia osób otyłych spada o 22% przy nadwadze 5-14% masy ciała, natomiast aż o 44% przy nadwadze 15-25% masy ciała.

Otyłość jest chorobą

    Otyłość jest to ogólnoustrojowa, przewlekła choroba metaboliczna, która wynika z zaburzenia równowagi między poborem i wydatkowaniem energii. Objawia się ona nadmiernym rozwojem tkanki tłuszczowej oraz w konsekwencji zwiększeniem masy ciała znacznie powyżej wartości prawidłowych, ustalonych dla danego wieku, płci i rasy. W miarę nasilania się tego procesu i wraz z upływem czasu pojawiają się dysfunkcje i patologie, które dotyczą wszystkich układów i narządów organizmu. Określa się, że otyłość występuje u mężczyzn, gdy tkanka tłuszczowa jest wyższa niż 25% masy ciała, natomiast u kobiet, kiedy jest wyższa niż 30% masy ciała.
    Wyróżnia się dwa typy otyłości ze względu na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w ustroju: tzw. typ androidalny (otyłość brzuszna) występujący częściej u mężczyzn i gynoidalny (otyłość pośladkowo-udowa) występujący częściej u kobiet. Otyłość rozpoznawana jest na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI - Body Mass Index). Wskaźnik ten jest ilorazem masy ciała wyrażonej w kilogramach przez wzrost wyrażony w metrach do kwadratu. Prawidłowy wskaźnik BMI nie powinien przekraczać 25 kg/m2. O otyłości mówimy wtedy, kiedy jest on wyższy niż 30 kg/m2. Występowanie otyłości brzusznej możemy sprawdzić za pomocą pomiaru obwodu pasa, który u kobiet nie powinien przekraczać 80 cm a u mężczyzn 94 cm.

Przyczyny

    Przyczyną otyłości zawsze jest nadmiar ilości jedzenia w stosunku do potrzeb organizmu. Do czynników sprzyjających przyrostowi masy ciała zaliczamy zbyt mało ruchu, siedzący tryb życia, predyspozycje genetyczne i nawyki żywieniowe wyniesione z domu, częste jedzenie żywności typu fast food (frytki, hamburgery, pizza), nadmierne podjadanie między posiłkami, spożywanie słodkich i tłustych produktów oraz problemy emocjonalne.

Skutki dla organizmu

    Otyłość jest bardzo niebezpieczna dla zdrowia, gdyż zwiększa ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego, choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu 2, udaru mózgu, niewydolności serca, hiperlipidemii, zaburzenia oddychania, kamicy pęcherzyka żółciowego, żylaków kończyn dolnych czy niektórych nowotworów, co za tym idzie zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu.

Leczenie

    Leczenie otyłości jest często długotrwałe i wymaga jednoczesnego stosowania wielu metod, które lekarz dobiera indywidualnie. Pierwszym elementem jest dieta mająca za zadanie zmniejszenie kaloryczności posiłków oraz ograniczenie spożycia tłuszczu oraz cukrów prostych. Należy jednocześnie zwiększyć spożycie warzyw i owoców. Ubytek masy ciała i tempo jego uzyskiwania będzie zależało od wielkości deficytu energetycznego tzn. różnicy między energią uzyskiwaną w diecie a wydatkowaną przez organizm. Następnie ważny jest wysiłek fizyczny. Wzmożona aktywność fizyczna stanowi jeden z podstawowych elementów każdego programu odchudzającego. Ułatwia ona utratę energii, wyrównuje współistniejące zaburzenia mataboliczne, obniża wydzielanie insuliny, zapobiega obniżeniu podstawowej przemiany materii po odchudzaniu oraz efektowi jo-jo.
    Wspomagająco przy odchudzaniu stosuje się leczenie farmakologiczne, które musi być prowadzone pod nadzorem lekarskim jako uzupełnienie terapii opartej na diecie i aktywności fizycznej.
    Zmniejszenie masy ciała u osoby otyłej już o 10 kg powoduje poprawę w zakresie sprawności fizycznej, obniżenia ciśnienia krwi, spadku stężenia glukozy na czczo, spadku stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL oraz spadku triglicerydów.

    Otyłość to bardzo poważny problem dzisiejszej cywilizacji, ważne jest zatem zapobieganie jej poprzez kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych już u dzieci i młodzieży.

Julia Podlipniak
specjalista ds. żywienia

Publikacja: wrzesień 2014