CZYTELNIA > Antybiotyki – czego Jaś się nie nauczy…

    Pan Jan opuścił przychodnię lekarską z receptą na antybiotyk i zaleceniem lekarskim aby przyjmować lek przez siedem dni. Pacjent czuł się bardzo słabo, tak więc niezwłocznie udał się do apteki i wykupił lekarstwo. Na szczęście stan Pana Jana szybko się poprawiał, a poczuwszy się już zupełnie dobrze, po trzech dniach kuracji postanowił zaprzestać przyjmowania antybiotyku. Po kilku dniach Pan Jan spotkał sąsiada, który uskarżał się na złe samopoczucie z powodu przeziębienia więc zaproponował, iż odstąpi sąsiadowi pozostałą część antybiotyku, który jemu bardzo pomógł, a którego nie wykorzystał do końca. Sąsiad ochoczo przyjął pomoc, zastosował lek i również poczuł się lepiej. W opakowaniu została jeszcze jedna tabletka antybiotyku, która, nie zostawszy zużyta, trafiła do kosza na śmieci.
    Czy w powyższej historii Pan Jan i jego sąsiad popełnili jakiś błąd w stosowaniu antybiotyku? Właściwie, powyższa opowieść to zbiór samych błędów…

Antybiotyki – co to oznacza?

    Antybiotyki to substancje chemiczne, wytwarzane przez żywe organizmy, które hamują rozwój lub zabijają bakterie. Pierwszy odkryty antybiotyk – penicylina – wytwarzany był przez pleśń i hamował rozwój gronkowca złocistego, co w 1928 roku zauważył Alexander Fleming. Spostrzegawczość i dociekliwość naukowca przyczyniła się do prawdziwej rewolucji w medycynie – od kiedy antybiotyki zaczęły być stosowane jako leki, wiele dotychczas śmiertelnych chorób przestało zagrażać ludzkości.
    Obecnie, antybiotyki pozyskiwane są nie tylko z hodowli biologicznych, ale również powstają w efekcie syntezy chemicznej – zostały one nazwane chemioterapeutykami.
    Antybiotyki stosuje się do leczenia wszelkich zakażeń bakteryjnych, jak również w profilaktyce takowych zakażeń – na przykład przed zabiegami operacyjnymi. Istnieje bardzo dużo różnorodnych antybiotyków, które charakteryzują się skutecznością wobec zwalczania poszczególnych drobnoustrojów.
    Niestety, pomimo, iż współczesna farmakologia oferuje baterię antybiotyków, ciągle przegrywamy walkę z mutującymi bakteriami. Nasze bezpieczeństwo w dużym stopniu zależy od naszego postępowania z antybiotykami…

Antybiotyki – „instrukcja obsługi”

    Antybiotyki, zna z pewnością każdy, i zapewne, każdy, choć raz w życiu je przyjmował, jednak nie wszyscy wiedzą jakich zasad należy przestrzegać względem tych leków.
    Antybiotyki leczą jedynie infekcje bakteryjne. Mechanizm działania antybiotyków sprawia, iż nie pomogą one na pewno w infekcji wirusowej. Oznacza to, iż w walce ze zwykłym przeziębieniem, sezonową infekcją wirusową dróg oddechowych, czy nawet grypą zastosowanie antybiotyków jest zupełnie bezpodstawne. Niestety, obecnie w powyższych przypadkach leki te są często przepisywane. Zazwyczaj jest to decyzja lekarza, na którą przeciętny pacjent nie ma wpływu, a nawet często nie wie, jaki rodzaj leku został mu zaordynowany, dopóki nie przeczyta ulotki po zrealizowaniu recepty w aptece. Jednakże zdarza się również, że to pacjenci wywierają wpływ na decyzję lekarską, domagając się przepisania antybiotyku, który w ich opinii uznawany jest za cudowne lekarstwo, błyskawicznie „stawiające na nogi” i leczące infekcje wirusowe, tymczasem jest to zgubne postępowanie. Należy pamiętać, iż zbyt częste stosowanie antybiotyków, szczególnie bezpodstawne, oraz ich rozpowszechnienie skutkuje wyizolowaniem szczepów bakterii opornych na te leki. Konsekwencją tego jest fakt, iż już dziś istnieją szczepy bakteryjne na które nie mamy leku - oporne na wszelkie dostępne antybiotyki, powodują poważne, śmiertelne infekcje.
    Antybiotyki trzeba stosować przez określoną liczbę dni, zaleconą przez lekarza. W przypadku chorób bakteryjnych, dobrze dobrany antybiotyk, może być tak skuteczny, iż stan chorego poprawi się już po przyjęciu pierwszych zaleconych dawek. Jednakże, przyjmowanie antybiotyku należy w takim przypadku kontynuować zgodnie ze schematem zaleconym przez lekarza. Zbyt szybkie przerwanie stosowania antybiotyku może skutkować „zaleczeniem” a nie wyleczeniem infekcji. Jeżeli podczas przyjmowania pierwszych dawek leku nie zostaną zabite wszystkie chorobotwórcze bakterie, może dojść do wyizolowania i namnożenia szczepu bakterii opornych na przyjmowany antybiotyk, które po pewnym czasie znów spowodują infekcje, tym razem nie dającą się wyleczyć tym samym preparatem. Z powyższego względu, nawet jeżeli pozornie jesteśmy już zdrowi, należy kontynuować przyjmowanie antybiotyku zgodnie z dyspozycją lekarską.
    …przed zastosowaniem leku przeczytaj ulotkę. Powyższe sformułowanie to nie pusty slogan reklamowy ale przypomnienie o ważnym obowiązku, odnoszącym się do wszystkich leków, nie tylko antybiotyków. Wszystkie informacje zawarte w ulotce są bardzo ważne – obecnie firmy farmaceutyczne zobligowane są do formułowania ulotek, prostym językiem, zrozumiałym dla pacjenta, jednak w przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy udać się do najbliższej apteki i poprosić farmaceutę o wyjaśnienie zawiłości. W przypadku antybiotyków ważny może być na przykład sposób przyjmowania leku z pokarmem (przed, po czy w trakcie), który warunkuje skuteczność leczenia. Na przykład podczas stosowania niektórych antybiotyków należy zachować odpowiedni odstęp czasowy od przyjmowania pokarmów mlecznych czy należy bezwzględnie unikać spożywania alkoholu – te, oraz szereg innych ważnych informacji znajdziemy właśnie w ulotce dla pacjenta.
    Antybiotyku nie wolno pożyczać. Zasada dotyczy wszystkich leków na receptę, o zastosowaniu których może decydować jedynie lekarz. Obecnie nie można kupić takich leków w aptece bez posiadania ważnej recepty, dlatego często zdarza się iż pacjenci je sobie „pożyczają”. Tymczasem, nie pożyczajmy antybiotyków dla siebie wierząc, iż przyniosą nam szybką pomoc, ani nie pożyczajmy swoich antybiotyków chorym! Stosowanie antybiotyku, kiedy nie jest to konieczne nie przynosi zysku a skutkuje stratami – lek dziesiątkuje naszą fizjologiczną florę bakteryjną, czyli „dobre bakterie”, przez co obniża odporność organizmu. Oczywiście, rozpowszechnianie antybiotyku skutkuje wzrostem ilości szczepów bakterii opornych, jak wspominano wyżej.
    Czy przy kuracji antybiotykowej stosować preparaty osłonowe? Zdecydowanie tak, jeżeli w przeszłości, po terapii antybiotykiem wystąpiła ciężka biegunka, spowodowana bakteriami Clostridium difficile. Natomiast, w sytuacji, kiedy antybiotyk przyjmujemy sporadycznie i krótko, rutynowe stosowanie preparatów osłonowych nie jest niezbędne. Jeżeli zdecydujemy się na zakup probiotyków, prośmy o pomoc farmaceutę i wybierajmy te o udowodnionej skuteczności. Chociaż dotychczas nie ma badań, które wskazywałyby czy konieczne jest zachowanie odstępu czasowego pomiędzy zażyciem antybiotyku a zażyciem preparatu osłonowego, zasadnym wydaje chociaż dwugodzinna przerwa, jeżeli w ulotce probiotyku nie podano innych zaleceń.
    Chrońmy środowisko przed nadmierną ilością antybiotyków. Obecnie dużym problemem jest rutynowe stosowanie antybiotyków na szeroką skalę w rolnictwie. Leki te dodawane są do pasz dla zwierząt w celu ochrony stad przed chorobami bakteryjnymi, skąd dostają się do gleby i wody, gdzie powodują spustoszenie biologiczne. Na takie postępowanie nie mamy bezpośredniego wpływu ale możemy postępować świadomie i odpowiedzialnie ze swoimi lekami. Żadne leki nie mogą trafiać do śmieci - powinny zostać zaniesione do apteki i wrzucone do specjalnych pojemników na przeterminowane lub zbędne leki. Dzięki temu leki poddawane są odpowiedniej utylizacji i nie zanieczyszczają środowiska. W przypadku antybiotyków problem jest szczególnie ważny, ponieważ są to substancje, których niekontrolowane rozpowszechnianie w środowisku prowadzi do zaburzenia równowagi biologicznej oraz wzrostu wyżej wspomnianej oporności szczepów bakteryjnych na te leki.

    Antybiotyki to z pewnością wielka broń medycyny i dobrodziejstwo współczesnych czasów, są one tak popularne, że łatwo zapomnieć o zagrożeniach jakie może nieść ich nieodpowiednie stosowanie. Musimy zdać sobie sprawę z wagi leków, którymi dysponujemy i pamiętać, iż powinny być one zarezerwowane na „specjalne okazje”. Bardzo ważna jest edukacja w tej dziedzinie i uświadamianie zasad postępowania z antybiotykami wszystkim pacjentom, ponieważ bezpieczeństwo naszego zdrowia w dużej mierze zależy odpowiedzialnego postępowania. Obecnie w Polsce prowadzony jest Narodowy Program Ochrony Antybiotyków – na stronie internetowej Programu można znaleźć obszerne i wyczerpujące informacje na temat stosowania tych leków.

mgr farm. Anna Komar

data publikacji: 2013

Źródło:
www.antybiotyki.edu.pl