CZYTELNIA > Grypa

    Jedną z najstarszych chorób, towarzyszącą ludzkości od zawsze jest grypa. Jest to choroba zakaźna, na którą podatna jest praktycznie cała populacja. Epidemie grypy generują znaczne koszty społeczne o zasięgu kontynentalnym lub nawet światowym, dlatego też grypa wymaga ogólnej koordynacji społecznej.

Co to jest grypa?

    Grypa to wirusowa choroba zakaźna układu oddechowego. Wirus grypy przenoszony jest drogą kropelkową, należy on do RNA wirusów i wywodzi się z rodziny Orthomyxoviride. Występują trzy rodzaje tego wirusa:
- Influenzavirus A,
- Influenzavirus B,
- Influenzavirus C;
    Wirus grupy A występuje u ludzi i zwierząt (świnie, konie, foki, norki, wieloryby oraz ptaki). Ten właśnie wirus odpowiedzialny jest za występowanie pandemii powtarzających się co kilkadziesiąt lat. Nazywany często wirusem podwyższonego ryzyka bo łatwo i często mutuje. W oparciu o rodzaj białek tworzących otoczkę białkową : hemaglutynina (HA lub H) i neuraminidaza (NA lub N), typ A wirusa ulega dalszej klasyfikacji na podtypy. Wyróżniono 16 podtypów HA oraz 9 podtypów NA, w sumie 144 możliwe kombinacje segmentów genowych. Grypę sezonową najczęściej wywołują wirusy podtypów H1N1 i H3N2.
    Wirus grupy B występuje tylko u ludzi. W budowie podobny do wirusa typu A, składa się z jednoniciowego RNA podzielonego na 8 segmentów. Posiada tylko po jednym podtypie HA i NA.
    Wirus grypy typu C stanowi źródło zakażenia tylko dla człowieka. Budowa wirusa C odbiega od budowy pozostałych wirusów grypy, posiada jednoniciowy RNA składający się z 7 segmentów. Cząsteczki tego wirusa nie posiadają białka neuraminidazy, występuje dodatkowe białko HEF.
 

Jak zarażamy się grypą?

    Wirus grypy przenoszony jest drogą kropelkową, przenoszony jest w powietrzu w drobnych kropelkach wydzieliny z dróg oddechowych, które trafiają do dróg oddechowych innych osób. Do zakażenia może dojść także poprzez kontakt bezpośredni. Osoba chora dotyka swoich ust lub nosa, na rękach pozostają mikroskopijne ślady śluzu wraz z wirusem. Poprzez kontakt z chorym lub rzeczami dotykanymi przez chorego wirus dostaje się do organizmu osoby zdrowej. Od zakażenia do wystąpienia objawów upływa od 1 do 7 dni. Chory zaraża inne osoby już na 2-3 dni przed pojawieniem się objawów oraz 3-5 dni po wystąpienie objawów. Natomiast w przypadku małych dzieci kilka dni przed i ponad 10 dni po wystąpieniu objawów choroby.
 

Grypa a przeziębienie

    Objawy grypy nie są na tyle charakterystyczne, aby móc odróżnić tą chorobę od innych zakażeń układu oddechowego. Jednym z najtrudniejszych problemów jest różnicowanie grypy ze zwykłym przeziębieniem. Przeziębienie to łagodna infekcja, której pierwszym objawem jest często ból gardła lub chrypka. Następnie pojawia się nieżyt nosa i może wystąpić stan podgorączkowy (temp.ciała 37 - 38˚C). Zarażenie występuje także poprzez drogę kropelkową oraz kontakt bezpośredni. Natomiast w przypadku grypy objawy pojawiają się nagle tj. w ciągu kilku godzin. Choroba rozpoczyna się wysoką temperaturą (nawet do 40˚C), której towarzyszą dreszcze, ból głowy i mięśni. W związku z tym, że grypa atakuje cały organizm chory odczuwa przemęczenie i osłabienie. Zwykle nie ma kataru ani zapalenia spojówek.
 

Porównanie objawów grypy i przeziębienia
 

Leczenie grypy

    Grypę leczy się przede wszystkim objawowo, łagodzi się objawy choroby. Wskazany jest wypoczynek (najlepiej pozostać w łóżku) i przyjmowanie dużej ilości płynów. W razie konieczności można podawać środki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (paracetamol, ibuprofen, naproksen), środki zmniejszające obrzęk błony śluzowej jam nosowych (xylometazolina, oxymetazolina czy dousta pseudoefedryna). Przy wystąpieniu suchego kaszlu można stosować środki przeciwkaszlowe np.butamirat, dekstrometorfan. Należy pamiętać, iż nie wolno podawać salicylanów dzieciom i młodzieży, gdyż mogą powodować ciężkie powikłania zwane zespołem Rey'a.
    Dostępne są także leki przeciwwirusowe działające na wirusa grypy. Obecnie wyróżniamy dwie grupy leków . Pierwsza grupa to tzw. blokery kanału wapniowego zapobiegające zainfekowaniu komórek przez wirusa. Należą do niej amantydyna i jej metylowa pochodna rimanatydyna. Leki te działają tylko na wirusa grypy typu A i mogą wywoływać wiele niepożądanych objawów ze strony układu pokarmowego oraz przede wszystkim ze strony układu nerwowego takie jak zaburzenia snu, nadpobudliwość, omamy, reakcje lękowe, psychozy- szczególnie po przedawkowaniu u osób starszych.
    Druga grupa leków antygrypowych nowej generacji to inhibitory neuraminidazy: oseltamiwir i zanamivir. Neuraminidaza to enzym wytwarzany przez wirusa grypy A i B, który powoduje uwalnianie go z zakażonej komórki oraz ułatwia przenikanie wirusa do nabłonka oddechowego. Leki, które są inhibitorami tego enzymu blokują uwalnianie wirusa z komórek oraz przenikanie jego do błony śluzowej układu oddechowego. Najskuteczniejsze efekty leczenia tą grupa leków można uzyskać, gdy zostaną one podane w czasie pierwszych 24-30 godzin od pojawienia się pierwszych objawów grypy. Jednak ze względu na dosyć nieswoiste objawy grypy wczesna reakcje nie zawsze jest możliwa.

Powikłania pogrypowe

    Powikłania grypy mogą ujawniać się jako zaburzenia niemal ze wszystkich układów i narządów ciała. Należy podkreślić również, iż sam przebieg grypy nie jest tak groźny jak jej liczne powikłania, które występują u około 6% chorych. Zazwyczaj pojawiają się po dwóch tygodniach od zachorowania i dotyczą przede wszystkim osób po 65 roku życia, osób cierpiących na choroby przewlekłe oraz dzieci do 4 roku życia.
    Do powikłań pogrypowych należą:
1) ze strony układu oddechowego wywołane wirusem grypy lub nadkażeniem bakteryjnym:
- zapalenie płuc,
- zapalenie oskrzeli,
- zapalenie zatok obocznych nosa,
- zaostrzenie przewlekłych chorób układu oddechowego takich jak astma oskrzelowa lub POChP,
- zainicjowanie astmy oskrzelowej;
2) ze strony układu krążenia:
- zapalnie mięśnia sercowego,
- zapalenie osierdzia,
- nagły zgon sercowy;
    W przebiegu grypy rzadko występują powikłania ze strony układu nerwowego. Zaliczamy tu zapalenie nerwów obwodowych, zapalnie wielonerwowe, toksyczna encefalopatia, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowych-rdzeniowych. Zwłaszcza u dzieci często obserwuje się powikłania pogrypowe, takie jak:
- dysfunkcja receptora słuchowego, częściowa utrata słuchu,
- zaostrzenie przebiegu astmy i mukowiscydozy,
- bóle brzucha, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, biegunka, wymioty, niejednokrotnie imitujące zapalenie wyrostka robaczkowego.

Profilaktyka grypy

    Najskuteczniejszą metodą zapobiegania grypie są profilaktyczne szczepienia ochronne. Wirus grypy podlega szybkim zmianom antygenowym i dlatego co roku szczepionka jest dostosowywana do nowych podtypów wirusa. Szczepy do produkcji szczepionek są co rok podawane są przez WHO. Okres ważności takiej szczepionki wynosi jeden sezon grypowy. Szczepienia ochronne prowadzi się pomiędzy końcem sierpnia a początkiem listopada. Po podaniu szczepionki układ immunologiczny wytwarza przeciwciała, swoista odporność rozwija się w ciągu 2-3 tygodni po podaniu szczepionki i utrzymuje się przez 6-12 miesięcy. Szczepionki przeciw grypie są skuteczne w zapobieganiu zachorowaniom u ok. 70-90 % zdrowych dorosłych i w podobnym stopniu zapobiegają powikłaniom pogrypowym. Obecnie w Polsce dostępne są szczepionki trójskładnikowe, zawierają 2 podtypy wirusa A i podtyp B. Każda szczepionka zawiera 15 mikrogramów hemaglutyniny każdego z przewidywanych na dany sezon podtypów wirusa.
    Na grypę powinny zaszczepić się przede wszystkim osoby szczególnie wrażliwe na powikłania grypy, czyli dzieci i osoby po 50. roku życia, pensjonariusze domów spokojnej starości i zakładów dla przewlekle chorych. Do grup zwiększonego ryzyka należą też przewlekle chorzy na schorzenia dróg oddechowych - astmę, przewlekłą chorobę oskrzelowo-płucną - oraz dzieci i dorośli leczeni z powodu cukrzycy i niewydolności nerek. Dla bezpieczeństwa rozwijającego się dziecka przeciwko grypie powinny się też zaszczepić wszystkie kobiety, które planują ciążę na sezon grypowy. Jeżeli ciężarna choruje na chorobę przewlekłą zwiększającą ryzyko powikłań grypy, należy ją zaszczepić przed nadchodzącym sezonem epidemicznym, bez względu na zaawansowanie ciąży. Z tzw. wskazań epidemiologicznych powinny szczepić się osoby, które stykają się na co dzień z wieloma ludźmi - jak lekarze, nauczycielki, pielęgniarki, kontrolerzy w pociągach. Po pierwsze, są stale narażone na zachorowanie, a po drugie, mogą być źródłem zakażenia dla innych.
 

mgr farm. Agnieszka Niedziela-Latosiewicz
data publikacji: 2012

Piśmiennictwo:
www.grypa.pl; www.grypa.ch