CZYTELNIA > Probiotyki i prebiotyki – bakterie w naszym organizmie

Probiotyki i prebiotyki są szczególnie polecane w przypadku występowania zaparć, biegunki (wirusowej i poantybiotykowej), alergii pokarmowej, nietolerancji laktozy, chorób jelit, zapaleniu dróg moczowo – płciowych, podwyższonym poziomie cholesterolu.

Co to są probiotyki?
Słowo „probiotyk” pochodzi z języka greckiego i oznacza „dla życia”. Nie przypadkowo, gdyż probiotyki wpływają na poprawę stanu zdrowia organizmu swojego „gospodarza”. Probiotyki są to żywe mikroorganizmy, poprawiające i regulujące funkcjonowanie mikroflory przewodu pokarmowego. Do organizmów wykazujących właściwości probiotyczne możemy zaliczyć przede wszystkim bakterie z rodzaju:
• Lactobacillus,
• Bifidobacterium,
• Enterococcus,
• Saccharomyces boulardii (drożdże probiotyczne).

Przewód pokarmowy zasiedlają miliony bakterii…
W naturalnych warunkach w zdrowym organizmie bytuje ogromna ilość bakterii. Bakterie zasiedlają się i namnażają z różną intensywnością w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego. Najmniej ich jest w żołądku, najwięcej zaś w jelicie grubym. Tzw. florę jelitową tworzy około 400 gatunków drobnoustrojów (są to głównie: bakterie kwasu mlekowego, pałeczki jelitowe, beztlenowce, niektóre drożdżaki). Ilość i rodzaj mikroflory jelitowej jest zróżnicowana i zależy m.in. od wieku, sposobu odżywiania, warunków środowiskowych. Są tam zarówno mikroorganizmy pożyteczne, jak i szkodliwe dla naszego organizmu. Zachwianie równowagi pomiędzy „dobrymi” i „złymi” (chorobotwórczymi) drobnoustrojami może nastąpić poprzez:
• antybiotykoterapię,
• chemioterapię,
• radioterapię,
• długotrwały stres,
• zakażenia wirusowe,
• nieracjonalną dietę,
• inne czynniki.

Czy drobnoustroje w naszym organizmie są naprawdę potrzebne?
Drobnoustroje mikroflory przewodu pokarmowego spełniają wiele istotnych funkcji:
• chronią organizm przed rozwojem chorobotwórczych patogenów, stymulują rozwój komórek odpornościowych – tworzą naturalną barierę organizmu;
• wspomagają trawienie i wchłanianie wielu korzystnych substancji (np. żelaza i fosforu);
• rozkładają niestrawione składniki pokarmowe (np. oligosacharydy);
• prowadzą biosyntezę („produkcję”) niektórych witamin (B2, H, B12, PP, B5, K), wyjałowienie mikroflory spowodowane np. antybiotykoterapią może doprowadzić do niedoborów tych witamin;
• regulują wchłanianie cholesterolu, zapobiegając rozwojowi miażdżycy;
• łagodzą objawy nietolerancji i laktozy.

Specyfika produktów probiotycznych
Powszechnie znane produkty o działaniu probiotycznym to fermentowane napoje mleczne (jogurty, kefiry, maślanki) oraz soki wzbogacone odpowiednimi szczepami bakterii. Produkty mleczne zawierające bakterie probiotyczne zawierają w nazwie tradycyjnej przedrostek „Bio” lub „Sano”, niektóre mają nazwę pochodzenia mikrobiologicznego np. mleko acidofilne, bifidusowe. Mogą być spożywane przez osoby z nietolerancją laktozy (cukru mlecznego). W produktach probiotycznych liczba bakterii, zgodnie z międzynarodowymi normami, nie powinna być mniejsza niż 1 milion na 1 cm3. Szczepy bakterii powinny ponadto wykazywać odporność na niskie pH soku żołądkowego i enzymy trawienne trafiając do jelita grubego w stanie żywym. Nie próbujmy jednak takimi produktami zastępować probiotyków zalecanych przez lekarza (dla uzyskania działania leczniczego należałoby regularnie wypijać od 1 do 1,5 litra jogurtu dziennie).

Czy PREbiotyki to to samo, co PRObiotyki?
Prebiotyki to składniki pokarmowe (głównie oligosacharydy) oporne na działanie enzymów trawiennych, które w przewodzie pokarmowym stymulują rozwój odpowiedniej mikroflory jelitowej. Prebiotyki są substratem (pożywką) dla probiotyków w procesie fermentacji. Dzięki prebiotykom, bakterie fermentacji mlekowej (probiotyki) mogą prowadzić przemiany (fermentacja, hydroliza), których produkty (tj. dwutlenek węgla, azot, kwas masłowy, octowy) hamują rozwój bakterii chorobotwórczych. Prebiotyki, podobnie jak probiotyki, powinny posiadać określone właściwości:
• oporność na trawienie i wchłanianie w jelicie;
• stymulacja wzrostu liczby bakterii o korzystnym działaniu zdrowotnym;
• zwiększenie kwasowości treści jelitowej – hamowanie rozwoju mikroflory chorobotwórczej.

Źródła prebiotyków
Do produktów o właściwościach prebiotycznych możemy zaliczyć głównie te zawierające dużo błonnika pokarmowego (tj. pełne ziarna zbóż, kasze, warzywa). Najlepiej poznanymi składnikami żywności wykazującymi właściwości prebiotyczne są inulina i oligofruktoza. Te pochodne węglowodanów, na skalę przemysłową produkowane są z korzenia cykorii, czosnku czy cebuli. Wzbogacane są nimi także napoje mleczne, sery twarogowe, wyroby piekarskie i cukiernicze, oraz niektóre napoje bezalkoholowe.
Inulina i oligofruktoza wpływają na:
• zahamowanie rozwoju bakterii gnilnych;
• stymulację rozwoju probiotycznej flory jelitowej;
• zwiększenie absorpcji wapnia i żelaza – zapobiegają osteoporozie;
• obniżenie poziomu trójglicerydów i cholesterolu w surowicy krwi;
• przeciwdziałanie zaparciom;
• zwiększenie masy stolca.

Komu szczególnie potrzebne?
Produkty wykazujące właściwości pro- i prebiotyczne powinny stanowić element codziennej, zrównoważonej i urozmaiconej diety. Wskazania do spożywania probiotyków stanowią czynnościowe schorzenia jelita grubego z zespołem jelita nadwrażliwego i zaparciami na czele. Namnażające się bakterie powodują rozluźnienie stolca, działają stymulująco na motorykę jelit, a także hamują procesy gnilne.
Drobnoustroje mikroflory jelitowej regulują pracę układu odpornościowego, wzmacniają błonę śluzową przewodu pokarmowego, stabilizują układ trawienny. Obniżają poziom cholesterolu w surowicy krwi. Jedzmy codziennie produkty mleczne i pełnoziarniste przetwory zbożowe, bowiem wywierają one korzystny wpływ na nasze zdrowie.

Aneta Warczachowska

Publikacja: listopad 2010

Probiotyki i prebiotyki z apteki
W sytuacji gdy doszło już do zachwiania równowagi przewodu pokarmowego, aby ją odbudować możemy sięgnąć po preparaty probiotyczne dostępne w aptece. Są wśród nich zarówno produkty lecznicze np. Lakcid, Enterol, Trilac, jak i suplementy diety np. LacidoEnter, ProbioLac plus, EnteroBIOTIC, ProBacti 4 Enteric, Dicoflor. Mamy też dostępną całą gamę suplementów diety, które zawierają prebiotyk i probiotyk, czyli synbiotyk. Są to m.in. Acidolac, Lactiv up, Multilac, Linex forte, Zdrovit Lacium, Lacton forte, Colon C, LacidoBaby, UltralaC.
W przypadku probiotyków należy zwrócić uwagę na sposób ich przechowywania, niektóre wymagają lodówki.

• Probiotyki to żywe mikroorganizmy, poprawiające i regulujące funkcjonowanie mikroflory przewodu pokarmowego. Według definicji FAO/WHO probiotyki to „żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza”.
• Prebiotyki to składniki pokarmowe oporne na działanie enzymów trawiennych, które w przewodzie pokarmowym stymulują rozwój odpowiedniej mikroflory jelitowej. Prebiotyki są pożywką dla probiotyków w procesie fermentacji. W odróżnieniu od probiotyków nie zawierają żadnych mikroorganizmów, a jedynie substancje stymulujące.
• Synbiotyk to połączenie probiotyku z prebiotykiem, czyli kompleks żywych bakterii probiotycznych z odpowiednią pożywką. Ich wzajemne oddziaływanie ma korzystny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego.