Piekące i swędzące, nieestetyczne pęcherzyki wokół ust mogą wydawać się błahym defektem kosmetycznym. Jednak osoby, które kiedykolwiek zmagały się z nawracającymi zmianami opryszczkowymi są świadome jak męcząca może być ta infekcja. Dobrze jest wiedzieć co nieco o opryszczce, aby móc z nią skutecznie walczyć.

Skąd się bierze opryszczka?

    Opryszczka wargowa, zwana też potocznie „zimnem” jest zakażeniem wywołanym przez wirusa Herpes simplex virus typu 1 (HSV1). Jest to jedna z najpowszechniejszych infekcji wirusowych. Wirus typu drugiego powoduje opryszczkę narządów płciowych.
    Większość z nas jest nosicielami wirusa HSV. Często infekcja pierwotna przebiega bezobjawowo, ale osoba raz zainfekowana nie jest w stanie pozbyć się wirusa do końca życia.
    Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt (np. pocałunek) z osobą zakażoną, używanie tych samych sztućców czy pomadki. Wirus wnika do organizmu zdrowego człowieka poprzez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową. W komórkach naskórka i błony śluzowej wirusy opryszczki namnażają się i powodują powstawanie pęcherzy. Wirusy wędrują również do zakończeń nerwowych i zwojów czuciowych (elementów układu nerwowego) i przebywają tam w uśpieniu, aż do momentu reaktywacji. Nawroty choroby są dość powszechne, zazwyczaj występują 2-3 razy w ciągu roku. Często pojawiają się pod wpływem wcześniejszego stresu, obniżenia odporności, a nawet nadmiernej ekspozycji
na światło słoneczne czy wiatr. U kobiet opryszczka częściej atakuje w trakcie miesiączki.

Kilka słów o objawach

    Objawy choroby są dość charakterystyczne i niestety bardzo uciążliwe. Już na kilka dni przed pojawieniem się pęcherzyków, chory może odczuwać mrowienie, świąd lub pieczenie naskórka i błony śluzowej. Zmiany skórne najczęściej występują wokół ust, ale mogą również pojawiać się wokół nosa, a nawet wewnątrz jamy ustnej i jamy nosowej. Zainfekowany obszar swędzi i jest zaczerwieniony. Pęcherzyki wypełnione są płynem surowiczym i zwykle pękają w przeciągu kilku dni. Rana po pęknięciu pęcherzyka jest dość bolesna. Od pierwszych oznak zakażenia do odpadnięcia strupków mija około 10 dni.

Jak leczymy „zimno”?

    Niezwykle istotne jest, aby leczenie rozpocząć jak najszybciej – już przy wystąpieniu pierwszych zwiastunów choroby. Pozwoli to na skrócenie czasu infekcji i ograniczenie rozrostu zmian skórnych. W leczeniu opryszczki i w pielęgnacji ust w trakcie jej trwania stosujemy głównie preparaty miejscowe (maści, krem, pasty, płyny, plastry) zawierające różnorodne substancje czynne:
• typowe leki przeciwwirusowe (kremy – Hascovir pro, Herpex, zawierające acyklowir; krem Vratizolin zawierający denotiwir) – hamują namnażanie wirusa, zapobiegają rozprzestrzenianiu się infekcji i przyspieszają proces gojenia; stosuje się je zazwyczaj 5 razy dziennie, co 4-6 godzin;
• połączenie acyklowiru z substancją sterydową – hydrokortyzonem, który zmniejsza stan zapalny, wspomaga i przyspiesza gojenie (krem Zovirax Duo);
• dokozanol – dzięki tej substancji wirus nie wnika do wnętrza zdrowej komórki skóry (krem Erazaban);
• preparaty zawierające substancje o działaniu osuszającym i antyseptycznym, przyspieszają obsychanie pęcherzyka i zapobiegają wtórnym nadkażeniom bakteryjnym ranki, łagodzą swędzenie; np. pasta cynkowa (składnikiem aktywnie działającym jest tlenek cynku), preparaty o złożonym składzie: Tanno Hermal Lotio (płyn z talkiem, tlenkiem cynku i syntetycznymi garbnikami), Sonol (płyn z kwasem salicylowym, tymolem i mentolem, działa osuszająco, dezynfekuje i ma działanie lekko znieczulające), Lips help – maść
na opryszczkę (zawiera wyciąg z melisy, tlenek cynku oraz witaminy C i B2, do stosowania również w celu zapobiegania nawrotom opryszczki);
• preparaty znieczulające – mające w swym składzie lidokainę lub mentol,
do stosowania wspomagająco, zmniejszą ból i swędzenie wywołane infekcją;
• naturalny olejek z drzewa herbacianego o właściwościach odkażających
i przyspieszających regenerację naskórka;
• plastry na opryszczkę z warstwą hydrokoloidową (np. Compeed) przyspieszają obsychanie pęcherzyków oraz zmniejszają pieczenie i swędzenie,
ich dodatkowym atutem są właściwości zmniejszające widoczność zmian.
    Powszechnie znane są domowe sposoby na zwalczanie opryszczki tj. smarowanie pęcherzyków pastą do zębów czy przykładanie cebuli, jednak nie mają one potwierdzonej skuteczności i dają raczej chwilowe uczucie ulgi. Podczas silnego dyskomfortu chory może zastosować lek doustny z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, na bazie paracetamolu (np. Acenol, Apap, Codipar) czy ibuprofenu (np. Ibuprom, Ibum, Nurofen). Leki te pomogą w zwalczeniu stanu zapalnego i zmniejszą bolesność.
    Bezwzględnie nie należy wyciskać pęcherzyków ani zdrapywać powstających strupków, grozi to wtórną infekcją i powstaniem szpecących blizn. W razie przeniesienia infekcji na gałkę oczną choremu grozi zapalenie spojówek lub owrzodzenie rogówki. Najpoważniejszym powikłaniem może być zapalenie mózgu. Dlatego też nie wolno lekceważyć opryszczki i należy unikać bezpośredniego kontaktu z chorymi do czasu całkowitego wygojenia strupków.

Kiedy do lekarza?

    W większości przypadków pacjenci chorujący na opryszczkę wargową nie wymagają konsultacji lekarskiej, a objawy infekcji da się załagodzić preparatami dostępnymi bez recepty. Jeśli jednak opryszczka utrzymuje się dłużej niż 14 dni, a zmiany są nasilone, rozprzestrzeniają się na twarz lub są umiejscowione wewnątrz ust czy nosa, należy bezwzględnie zasięgnąć porady lekarza. Na wizytę powinny się również zgłosić osoby stosujące leki immunosupresyjne, a także chorzy, którzy odczuwają znaczne pogorszenie samopoczucia lub gorączkują. Przy nasilonej infekcji lekarz może zalecić stosowanie doustnych leków przeciwwirusowych, dostępnych wyłącznie na receptę. Leki te, szczególnie podawane w okresie występowania objawów przepowiadających tj. pieczenie czy mrowienie, skracają czas infekcji i zmniejszają natężenie objawów. 
    Należy też pamiętać, że opryszczka jest niebezpieczna dla małych dzieci, szczególnie noworodków. Dla nich zakażenie może skończyć się zapaleniem mózgu, utratą wzroku, a nawet śmiercią. Szczególną ostrożność muszą też zachować osoby chorujące na atopowe zapalenie skóry, a w szczególności dzieci z AZS. U tych pacjentów opryszczka może łatwo rozprzestrzeniać się na inne obszary ciała, a uszkodzona skóra to otwarte wrota dla wirusów oraz bakterii, które mogą powodować wtórne zakażenia. Jeśli ktoś z otoczenia osób szczególnie zagrożonych choruje na opryszczkę, powinien koniecznie skonsultować się z lekarzem.

mgr farm. Katarzyna Pomianowska

Piśmiennictwo dostępne w Redakcji

Publikacja: grudzień 2013